Cerca nel blog

lunedì 30 giugno 2025

The EU Growth Plan for the Western Balkans: Between Economic Opportunity and Political Test

 


By: Luiza Hoxhaj

In a turbulent period for Europe, the European Union's Growth Plan for the Western Balkans emerges as a long-awaited intervention, aiming to reinvigorate a stalled enlargement process and to restore faith in the region’s European path. More than a financial aid package, this plan is a reality check for the EU’s foreign policy and a test of the region’s political will to undertake the deep and necessary reforms.

At the heart of the plan lies the idea of partial and accelerated integration into the EU’s single market, offering access to areas such as transport, energy, digital trade, and services—before full membership is realized. This innovative model seeks to overcome enlargement fatigue and provide concrete benefits to citizens and businesses, while also increasing positive pressure for reform.

Financial support is closely tied to progress in reforms, especially in the rule of law, judicial independence, public administration efficiency, and anti-corruption efforts. It comes with strong conditionality and strict monitoring mechanisms to ensure effective and fair use of funds.

Economically, the Growth Plan offers a real opportunity to transform the economic structures of Western Balkan countries, which have long struggled with low productivity, limited investment, and dependency on remittances or foreign aid. Closer access to the EU market could stimulate foreign direct investment (FDI) and attract European companies seeking alternative, closer, and more stable locations—a process known as nearshoring.

Moreover, embracing the green and digital agendas would place the region on a more long-term development trajectory, aligned with the EU’s own new strategic priorities.

However, the plan faces major challenges. First, while welcomed, the available funds are significantly lower than those received by EU member states in Eastern Europe. This may weaken the plan’s incentive effect and fuel perceptions of unequal treatment in the region.

Second, the implementation of reforms requires institutional capacities that are not guaranteed in many Western Balkan countries. The past two decades have shown that political will is often inconsistent, while institutions remain fragile and subject to political interference. There is a risk that reforms will be superficial—implemented formally only to gain access to funds.

Another risk is the over-technocratization of the process, turning the plan into a matter for experts and bureaucrats rather than a shared political project that inspires society.

For the Growth Plan to succeed, it must be backed by sincere commitment from political leaders in the region, but just as importantly, by the engagement of civil society and other non-governmental actors. Only if citizens witness concrete improvements in their daily lives—higher standards, visible anti-corruption results, and broader inclusion in decision-making—can this plan create a positive momentum for sustainable transformation.

For Albania, the Growth Plan represents an extraordinary opportunity to accelerate the reform of its economic model and to strengthen its ties with the EU. Albania finds itself at a critical juncture: it has formally opened accession negotiations; is experiencing increased investment in tourism and energy; and urgently needs reforms in justice, public administration, and local governance.

If Albania succeeds in structuring a clear, measurable, and inclusive reform agenda—developed jointly with local and international stakeholders—it can position itself as one of the most active beneficiaries of this plan. This requires stronger coordination between central and local government, greater transparency in the use of funds, and broader involvement of universities, businesses, and civil society organizations.

But if this new window of opportunity is not seized, Albania risks falling into yet another cycle of unfulfilled promises and prolonged expectations.

The Growth Plan is more than a development initiative: it is a political and strategic offer from the EU to prevent fragmentation and to turn enlargement into a success story. But its success will not be measured by the number of documents approved, but by the changes citizens feel in their lives: more opportunities, less corruption, stronger institutions, and a real sense that Europe is not just a distant promise, but a concrete project happening now.

Plani i Rritjes i BE-së për Ballkanin Perëndimor: Midis mundësisë ekonomike dhe testit politik



Nga: Luiza Hoxhaj

Në një periudhë të trazuashme për Evropën, Plani i Rritjes i Bashkimit Evropian për Ballkanin Perëndimor paraqitet si një ndërhyrje e shumëpritur, që synon të rigjallërojë një proces zgjerimi të ngecur dhe të rikthejë besimin tek rruga europiane e rajonit. Më shumë se një paketë ndihmash, ky plan është një test realiteti për politikën e jashtme të BE-së dhe për vullnetin e vendeve të rajonit për të ndërmarrë reformat e thella dhe të domosdoshme.

Në thelb të planit qëndron ideja e integrimit të pjesshëm dhe të përshpejtuar në tregun e përbashkët të BE-së, duke ofruar akses në fusha si transporti, energjia, tregtia digjitale apo shërbimet, para se të realizohet anëtarësimi i plotë. Ky model inovativ synon të tejkalojë lodhjen e ndërsjellë të zgjerimit dhe të japë përfitime konkrete për qytetarët dhe bizneset, duke rritur njëkohësisht presionin pozitiv për reforma.

Mbështetja financiare është e lidhur ngushtë me përparimin e reformave, sidomos në fushat e sundimit të ligjit, pavarësisë së gjyqësorit, efikasitetit të administratës publike dhe luftës kundër korrupsionit. Ajo vjen me kushtëzime të forta dhe me mekanizma kontrolli të rreptë, që synojnë të garantojnë përdorim efektiv dhe të drejtë të fondeve.

Në planin ekonomik, Plani i Rritjes ofron një mundësi reale për të transformuar strukturën ekonomike të vendeve të Ballkanit Perëndimor, të cilat prej vitesh përballen me ngadalësi të produktivitetit, investime të pakta dhe varësi nga remitancat apo ndihmat e huaja. Qasja më e afërt me tregun e BE-së mund të nxisë investime direkte të huaja (FDI) dhe të tërheqë kompanitë europiane që kërkojnë vendndodhje alternative më pranë dhe më të qëndrueshme – një proces i njohur si nearshoring.

Për më tepër, përqafimi i axhendave të gjelbra dhe digjitale do të vendoste vendet e rajonit në një trajektore më afatgjatë zhvillimi, në përputhje me prioritetet e reja strategjike të vetë BE-së.

Megjithatë, ky plan përballet me sfida të mëdha. Së pari, fondet që ofrohen – ndonëse të mirëpritura – janë dukshëm më të ulëta se ato që marrin vendet anëtare të BE-së në Evropën Lindore. Kjo mund të dobësojë efektin stimulues dhe të shtojë ndjesinë e trajtimit të pabarabartë në rajon.

Së dyti, zbatimi i reformave kërkon kapacitete institucionale që nuk janë të garantuara në shumë prej vendeve të Ballkanit. Historia e dy dekadave të fundit ka treguar se vullneti politik është shpesh i luhatshëm, ndërsa institucionet – të brishta dhe të ndikuara nga ndërhyrjet politike. Ka rrezik që reformat të mbeten sipërfaqësore, duke u zbatuar në mënyrë formale vetëm për të përfituar fonde.

Një tjetër rrezik është mbi-teknokratizimi i procesit, duke e kthyer planin në një çështje të ekspertëve dhe burokratëve, dhe jo në një projekt politik të përbashkët që frymëzon shoqërinë.

Për të pasur sukses, Plani i Rritjes duhet të mbështetet në angazhim të sinqertë të liderëve politikë në rajon, por po aq rëndësi ka angazhimi i shoqërisë civile dhe aktorëve të tjerë joqeveritarë. Vetëm nëse qytetarët shohin përmirësime konkrete në jetën e përditshme, rritje të standardeve, ndëshkim të korrupsionit dhe përfshirje më të gjerë në vendimmarrje, ky plan mund të krijojë një moment pozitiv për transformim të qëndrueshëm.

Për Shqipërinë, Plani i Rritjes përbën një mundësi të jashtëzakonshme për të përshpejtuar reformimin e modelit ekonomik dhe për të forcuar lidhjen e saj me BE-në. Shqipëria ndodhet në një moment ku: ka nisur formalisht negociatat për anëtarësim; po përjeton një rritje të investimeve në turizëm dhe energji; ka nevojë urgjente për reforma në drejtësi, administratë publike dhe qeverisje vendore.

Nëse Shqipëria arrin të strukturojë një agjendë reformash të qarta, të matshme dhe të përbashkëta me aktorët lokalë dhe ndërkombëtarë, ajo mund të pozicionohet si një nga përfituesit më aktivë të këtij plani. Kjo kërkon më shumë lidhje midis politikës qendrore dhe asaj lokale, më shumë transparencë në përdorimin e fondeve, dhe përfshirje më të gjerë të universiteteve, bizneseve dhe organizatave të shoqërisë civile.

Por nëse kjo dritare e re mundësie nuk shfrytëzohet, Shqipëria rrezikon të ngecë në një tjetër cikël premtimesh të pambajtura dhe pritjesh të zgjatura.

Plani i Rritjes është më shumë sesa një iniciativë zhvillimore: ai është një ofertë politike dhe strategjike nga BE, për të shmangur fragmentimin dhe për të kthyer zgjerimin në një histori suksesi. Por suksesi i tij nuk do të matet me numrin e dokumenteve të miratuara, por me ndryshimet që qytetarët e rajonit do të ndiejnë në jetën e tyre: më shumë mundësi, më pak korrupsion, institucione më të forta dhe një ndjenjë reale se Evropa nuk është vetëm një premtim i largët, por një projekt konkret që po ndodh tani.

domenica 29 giugno 2025

When Albania Is Absent from the Table It’s Meant to Lead

The Case of EUSAIR Pillar 4 and Albania’s Absence in Georgioupolis

By: Luiza Hoxhaj

📍 Published on: www.detipafund.com

🟦 Editorial Note for International Readers

As Albania aspires to play an active role in regional and European processes—especially in areas like sustainable tourism, cultural heritage, and green development—its absence from key policy-making spaces should raise concern. This reflection is based on my long-term observation of the Adriatic-Ionian Strategy (EUSAIR), particularly from its early programming years. It is not a critique for its own sake, but a call to ensure Albania is not sidelined again in forums where it once fought hard to be taken seriously.

When Albania Is Absent from the Table It’s Meant to Lead

📅 May 3, 2025 – Georgioupolis, Greece.

At the 9th EUSAIR Forum, one of the headline sessions of the event focused on Pillar 4 – Sustainable Tourism, specifically the potential of cultural tourism and the Mediterranean Diet as tools for rural revitalization across the Adriatic-Ionian region. Speakers from Greece, Serbia, Bosnia and Herzegovina, Montenegro, North Macedonia, and the European Commission shared national experiences and initiatives.

But one country was notably missing: Albania.
Despite being the co-coordinator of Pillar 4 alongside Croatia, Albania had no official representation in this strategic session—not at the policy level, nor through technical experts, practitioners, or civil society.

Why This Absence Matters

This is not a matter of protocol or calendar conflicts. It is a missed opportunity for Albania in several crucial areas:

  • The Mediterranean Diet, recognized as UNESCO Intangible Cultural Heritage, is not exclusive to neighboring countries. It is deeply rooted in southern Albania’s culinary traditions—from Labëria to the coast of Vlora, Himara, and Gjirokastra.
  • Cultural Routes such as Iter Vitis, Olive Tree Routes, or the Historic Cafés Route, where Albania could and should play a role, are growing international networks for cultural tourism.
  • Geographical Indications (GIs)—another key topic in the session—offer real potential for Albania’s unique products, from Përmet wine and Himara olives to Gjirokastra’s famous preserves.

These are not just peripheral issues; they are central to building a sustainable, community-based tourism model in Albania—and to ensuring Albania remains an active contributor to the European Green Deal objectives.

Can This Absence Be Justified?

Some may argue that the upcoming local elections on May 11 absorbed the government’s attention. But these forums don’t require only high-level political figures. Technical experts, local leaders, civil society organizations, and professional associations are more than capable of representing Albania in such spaces.

What Do We Lose When We Are Absent?

1.    Our voice in shaping regional and EU policies.

2.    Visibility for Albania’s best practices and cultural richness.

3.    Opportunities for project partnerships and funding.

4.    Credibility as a regional leader and co-coordinator.

A Moment to Reflect

I recall the early programming phase of EUSAIR (2011–2014), when Albanian presence was minimal and often symbolic. It took a major push from actors like the then Minister of Foreign Affairs, regional representatives from Shkodra, and others, to elevate Albania’s presence to a respected, professional level in regional panels. This progress must not be reversed.

EUSAIR is a long-term process, and there is still time to course-correct. This requires:

  • A more robust and inclusive mechanism for representation in strategic international events;
  • Better coordination between national institutions and local actors;
  • A proactive national agenda that recognizes tourism, cultural routes, and agri-food systems as strategic pillars of sustainable development.

If Albania wants to help shape the future of the Adriatic-Ionian region—and not just be shaped by it—it must be present where decisions are made. For that, institutional, technical, and human presence is not optional—it is essential.

🖋Luiza Hoxhaj

🌐 www.detipafund.com

📌 #EUSAIR #SustainableTourism #MediterraneanDiet #CulturalRoutes #AlbaniaInTheRegion #detipafund 

Kur mungon Shqipëria në tryezën ku duhet të udhëheqë

Rasti i Shtyllës së Katërt të EUSAIR dhe mungesa shqiptare në Georgioupolis

Nga: Luiza Hoxhaj

📍 Publikuar në: www.detipafund.com

🟦 Hyrje për lexuesit e blogut

Në një kohë kur Shqipëria aspiron të jetë një aktor i rëndësishëm në politikat rajonale dhe evropiane për turizmin dhe zhvillimin e qëndrueshëm, mungesa e saj në forume kyçe është më shumë se një detaj i vogël – është një simptomë. Ndaj, kam vendosur të ndaj këtë reflektim, jo për të fajësuar, por për të nxitur një diskutim të nevojshëm: Si mund të bëhemi më të pranishëm dhe më të përgjegjshëm në proceset ku jo vetëm që kemi vend, por edhe rol drejtues?

Kur mungon Shqipëria në tryezën ku duhet të udhëheqë

📅 3 maj 2025, Georgioupolis, Greqi.

Në kuadër të Forumit të 9-të të Strategjisë së BE-së për Rajonin Adriatiko-Jonian (EUSAIR), u zhvillua një nga sesionet më të rëndësishme të këtij viti: Shtylla 4 – Turizmi i Qëndrueshëm, me fokus te turizmi kulturor dhe dieta mesdhetare si motorë për zhvillim rural. Folës të nderuar nga Greqia, Serbia, Bosnje-Hercegovina, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Komisioni Evropian ndanë praktikat e tyre për ndërthurjen e trashëgimisë kulturore me zhvillimin turistik dhe gastronomik të zonave të tyre.

Por diçka binte në sy. Shqipëria... mungonte.

Jo vetëm si pjesëmarrëse, por si bashkë-koordinatore zyrtare e kësaj shtylle strategjike së bashku me Kroacinë, nuk pati asnjë përfaqësues në panel. Asnjë zë institucional, teknik apo praktik nga vendi ynë.

Pse është kjo një mungesë që nuk kalon pa pasoja?

Kjo nuk është një çështje e protokollit apo e axhendave diplomatike. Kjo është një mundësi e humbur për Shqipërinë në disa drejtime:

  • Dieta mesdhetare, e njohur si Trashëgimi Botërore nga UNESCO, nuk është vetëm një stil jetese i vendeve fqinje. Ajo është pjesë e gjallë e jetës në jug të Shqipërisë – nga traditat kulinare të Labërisë te zakonet e tavolinës në Vlorë, Himarë e Gjirokastër.
  • Itineraret kulturore si “Iter Vitis” (Rruga e Verës), “Rrugët e Ullirit” apo “Kafenetë Historike”, ku Shqipëria ka çdo potencial të jetë pjesë, po ndërtojnë rrjete bashkëpunimi dhe promovimi ndërkombëtar – pa ne.
  • Indikacionet gjeografike (GIs), për të cilat diskutohej në këtë sesion, janë mënyra të drejtpërdrejta për të mbrojtur dhe promovuar produkte autentike shqiptare si vera e Përmetit, ulliri i Himarës apo glikoja e Gjirokastrës.

Në të gjitha këto, Shqipëria ka jo vetëm histori, por potencial për lidership. Dhe si bashkë-koordinatore e Shtyllës së Katërt, përfaqësimi ynë nuk duhet të jetë rastësor apo fakultativ.

A mund të justifikohet kjo mungesë?

Disa mund të mendojnë se zgjedhjet vendore të 11 majit mund të kenë penguar angazhimin institucional në nivel të lartë. Por sesione si ky nuk kërkojnë domosdoshmërisht ministra – përfaqësues teknikë, ekspertë lokalë, organizata të shoqërisë civile dhe profesionistë të sektorit janë më se të mjaftueshëm për të mbrojtur interesin kombëtar dhe për të ndarë përvojën shqiptare.

Çfarë humbim kur mungojmë?

1.    Zërin në tryezat ku përcaktohet axhenda rajonale dhe evropiane.

2.    Mundësinë për të ndikuar politikat dhe financimet për turizmin e qëndrueshëm.

3.    Promovimin e praktikave pozitive shqiptare në skenën ndërkombëtare.

4.    Rrjetëzimin me projekte dhe partneritete që ndihmojnë komunitetet lokale.

A ka ende kohë për të reflektuar?

Po. EUSAIR është një proces afatgjatë, dhe Shqipëria ka kohë të rikuperojë pozicionin e saj si udhëheqëse dhe jo spektatore. Kjo kërkon:

  • Riorganizim të përfaqësimit në ngjarje strategjike ndërkombëtare;
  • Aktivizimin e komuniteteve dhe ekspertëve në vend, që janë të gatshëm të kontribuojnë;
  • Një plan kombëtar për të shfrytëzuar më mirë mundësitë që ofron EUSAIR në fusha si turizmi rural, gastronomia, dhe trashëgimia kulturore.

Nëse Shqipëria dëshiron të jetë jo thjesht “e përfshirë”, por bashkë-formësuese e së ardhmes së Adriatikut e Jonit, duhet të jetë aty ku merren vendimet. Dhe për këtë, prania jonë – institucionale, teknike dhe njerëzore – është thelbësore.

🖋️ Luiza Hoxhaj

🌐 www.detipafund.com

📌 #EUSAIR #TurizmiIQendrueshem #DietaMesdhetare #TrashëgimiKulturore #ShqipëriaNëRajon


giovedì 26 giugno 2025

From Emergency to Preparedness: The Need for Mandatory Natural Disaster Insurance in Albania

 By Luiza Hoxhaj

Former Director of the Financial Supervisory Authority of Albania Expert in Regional Development and Risk Management

Abstract
This article addresses the necessity of mandatory natural disaster insurance in Albania as an essential tool for risk management, resilience building, and protection of the population from the consequences of natural hazards. Through an analysis of the Albanian context and a comparison with the Turkish model of compulsory earthquake insurance (DASK), the article proposes viable options for the country. The analysis emphasizes the role of local governments, public consultation, and alignment with the European framework.

Keywords: catastrophic insurance, risk management, Albania, DASK, earthquake, floods, public policy

1. Introduction

Climate change and the escalating consequences it brings to Albanian territory necessitate a shift from reactive emergency responses to systematic preparedness. One of the most important instruments in this transition is mandatory insurance against natural disasters.

This reflection is a natural continuation of the author's earlier analysis in 2003, where for the first time in the Albanian press, the necessity of disaster insurance was addressed as a tool for more equitable and fair management of disaster consequences (Hoxhaj, 2003). Today, with the increased risk from earthquakes, floods, and extreme events, a more comprehensive approach including insurance as a risk-transfer mechanism is more important than ever.

2. The Albanian Context: A System in Development

According to data from the Albanian Financial Supervisory Authority (AFSA), the insurance market in Albania has seen significant growth over the past two decades. From a volume of only $30 million in 2003, the market reached 50.28 billion ALL in 2023 (AFSA, 2024). Currently, 12 insurance companies and one reinsurance company operate in the country, along with licensed brokers and claims assessors, reflecting important institutional development.

However, this progress has not been accompanied by deep insurance penetration in society, particularly regarding natural disaster risks. Compulsory vehicle insurance functions well, but building insurance against natural disasters is lacking both legally and practically. Efforts to draft a law on compulsory earthquake insurance have been sporadic and fragmented, with limited stakeholder involvement and focus on only one risk type (earthquakes), excluding floods, wildfires, and landslides.

3. The Turkish Model: DASK as a Successful Practice

Turkey is one of the countries in the region that has developed a successful model of mandatory earthquake insurance known as DASK (Doğal Afet Sigortaları Kurumu). This is a public-private system where the government guarantees reinsurance, while policy management is carried out by the private sector. The policy is mandatory for all urban dwellings and is linked to legal transactions such as property registration or sales (OECD, 2022).

DASK was created after the devastating 1999 earthquake and has contributed to effective risk sharing, transparency in compensation, and increased public awareness. Legal regulation is clear, and coverage is high. This model illustrates how a functional system can be established even in developing contexts through institutional cooperation and community participation.

4. The European Framework and the Albanian Perspective

Although no EU directive currently mandates compulsory insurance for natural disasters, the European Commission has emphasized the role of financial instruments in enhancing resilience to climate risks. The communication “EU Strategy on Adaptation to Climate Change” (2013) highlights the need for developing insurance markets as part of climate adaptation planning.

More recently, Directive (EU) 2023/1791 on the Resilience of Critical Entities requires member states and candidate countries to identify risks and take preventive measures, which may include insurance. For Albania, aligning with this framework means building a national disaster insurance system in line with EU best practices.

5. Local Government and Public Consultation

Local governments are often on the front lines of disaster impacts and play an irreplaceable role in implementing protective policies. Their involvement in mandatory insurance is essential for:

  • building accurate risk databases,
  • public awareness and education,
  • coordination with the private insurance sector.

On the other hand, policy drafting must include genuine consultation with citizens and stakeholder groups to ensure that new policies are acceptable, transparent, and user-friendly. In Albania’s case, the 2023 draft law’s public consultation process was limited and lacked adequate sectoral and social inclusion.

6. Conclusions and Recommendations

Transitioning from a reactive (post-disaster) to a proactive risk management approach is essential for Albania. Mandatory insurance is one of the most effective instruments for sharing the financial burden of disasters, protecting vulnerable groups, and enhancing institutional responsibility.

Based on international best practices and local needs, the following steps are recommended:

  • Drafting a comprehensive law on mandatory natural disaster insurance, including earthquakes, floods, and wildfires;
  • Establishing a joint risk fund with public and private participation, reinsured at the international level;
  • Involving local governments in the implementation and monitoring process;
  • Conducting a large-scale public awareness and information campaign on the role of insurance in disaster management.

References (APA 7)

AFSA. (2024). Annual Report 2023. Albanian Financial Supervisory Authority.

World Bank. (2021). Financial Protection Against Natural Disasters: An Operational Framework for Disaster Risk Financing and Insurance.

European Commission. (2013). An EU Strategy on Adaptation to Climate Change. Brussels: European Commission.

European Commission. (2023). Directive (EU) 2023/1791 on the Resilience of Critical Entities.

Hoxhaj, L. (2003). Trajtimi i situatave katastrofike nëpërmjet mjeteve të sigurimit. Koha Jonë, social section, p.15, November 1, 2003.

Etica e Economia. (2023). Assicurazione obbligatoria contro le catastrofi naturali: tra rischi ignorati e politiche da costruire, P. De Vincentiis.

OECD. (2022). Building Financial Resilience to Disaster Risks in Southeast Europe. OECD Publishing.

Turkish Catastrophe Insurance Pool – DASK. (n.d.). Retrieved from https://www.dask.gov.tr/

Nga emergjenca tek parapërgatitja: Nevoja për sigurimin e detyrueshëm ndaj katastrofave natyrore në Shqipëri

Hyrje

Në një kohë kur ndryshimet klimatike dhe rreziqet natyrore janë intensifikuar, Shqipëria përballet me një nevojë urgjente për të kaluar nga një qasje reaktive drejt një modeli të parapërgatitjes dhe menaxhimit proaktiv të riskut. Pas tërmetit shkatërrues të nëntorit 2019, me 51 viktima dhe mbi 11 mijë banesa të dëmtuara, u bë i qartë vakumi i madh në mbrojtjen sociale dhe financiare të qytetarëve. Një nga përgjigjet më të qëndrueshme në këtë drejtim është sigurimi i detyrueshëm ndaj katastrofave natyrore. Përvoja ndërkombëtare, ku spikat rasti i Turqisë me sistemin DASK, tregon se një skemë e strukturuar mirë mund të shërbejë si mekanizëm kyç për rikuperimin dhe ndërtimin e qëndrueshmërisë sociale dhe ekonomike.

1. Rasti shqiptar: Nisma ligjore dhe boshllëqet aktuale

Në vitin 2023, Ministria e Financave dhe Ekonomisë hodhi për konsultim publik projektligjin “Për sigurimin e detyrueshëm të ndërtesave për banim ndaj tërmeteve”, me qëllim krijimin e një baze ligjore për të nxitur mbulimin e riskut sizmik. Megjithatë, projektligji është përqendruar ngushtë vetëm te tërmetet, duke lënë jashtë kategori të tjera të rrezikshme si përmbytjet, rrëshqitjet e tokës apo zjarret, ndonëse të përhapura në Shqipëri (sipas Raportit të UNDP Albania, 2020).

Në aspektin institucional, Shqipëria ka miratuar Ligjin nr. 45/2019 “Për mbrojtjen civile”, i cili thekson nevojën për menaxhimin e integruar të riskut nga fatkeqësitë dhe nxit ndërveprimin midis institucioneve qendrore dhe vendore. Megjithatë, mungesa e një strategjie kombëtare të sigurimit nga katastrofat natyrore dhe paqartësitë në mekanizmat e zbatimit e bëjnë ligjin e pjesshëm në praktikë.

2. Modeli turk: DASK – një praktikë që meriton vëmendje

Pas tërmetit katastrofik të Izmitit në vitin 1999, Turqia krijoi një skemë të sigurimit të detyrueshëm për të gjitha banesat përmes mekanizmit DASK (Doğal Afet Sigortaları Kurumu – Institucioni i Sigurimeve për Fatkeqësitë Natyrore).

Ky sistem:

  • është i detyrueshëm për të gjithë qytetarët që posedojnë banesa,
  • bazohet në bashkëpunim publik-privat, ku shteti vepron si garant dhe kompenson pjesën e mbetur në rast të katastrofave masive,
  • ka ulur ndjeshëm ekspozimin ekonomik të individëve dhe ka siguruar dëmshpërblim të shpejtë dhe transparent.

Në vitin 2021, DASK kishte të mbuluara mbi 11 milionë ndërtesa, dhe pas tërmetit shkatërrues të vitit 2023 në Kahramanmaraş, ky institucion realizoi mbi 567,000 pagesa dëmshpërblimi me vlerë miliarda lire turke.

Në krahasim me Shqipërinë, avantazhi kryesor i Turqisë është ndërtimi i një kulture sigurimi, edukimi masiv i publikut dhe një mekanizëm i qartë zbatimi i ligjit, i mbështetur nga bankat dhe pushteti vendor për kontrollin dhe zbatueshmërinë.

3. Roli i pushtetit vendor dhe përgatitja territoriale

Përfshirja aktive e bashkive është thelbësore. Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” i jep njësive të qeverisjes vendore përgjegjësi për përgatitjen, menaxhimin dhe zvogëlimin e riskut nga fatkeqësitë, por në praktikë, ato kanë mungesë kapacitetesh teknike, financiare dhe njerëzore.

Roli i bashkive mund të jetë shumëplanësh:

  • të kontribuojnë në identifikimin dhe kategorizimin e ndërtesave me rrezik të lartë,
  • të ndihmojnë në sensibilizimin dhe ndërgjegjësimin e qytetarëve për sigurimin,
  • të ndihmojnë në administrimin e databazave të pasurive të paluajtshme të padeklaruara,
  • dhe të shërbejnë si ndërmjetës midis qytetarëve dhe kompanive të sigurimit.

4. Procesi i konsultimit publik dhe besimi qytetar

Projektligji i vitit 2023 u publikua në Platformën e Konsultimit Publik të Ministrisë së Financave për një periudhë të kufizuar, pa një strategji të thellë komunikimi me grupet e interesit, ekspertët apo shoqërinë civile. Përfshirja e publikut nuk është vetëm domosdoshmëri procedurale, por kusht për krijimin e besimit dhe efikasitetit të një skeme që prek drejtpërdrejt xhepat e qytetarëve.

Përvoja e BE-së sugjeron se konsultimi duhet të jetë me shumë faza, të dokumentuar dhe transparent, siç përcaktohet edhe në Guidën e Komisionit Evropian për përfshirjen e publikut në hartimin e politikave (Better Regulation Guidelines, 2021).

5. Kuadri evropian: Përputhja me direktivën për menaxhimin e riskut

Direktiva 2007/60/EC e BE për Vlerësimin dhe Menaxhimin e Rrezikut të Përmbytjeve dhe Direktiva INSPIRE 2007/2/EC, që kërkon përdorimin e informacionit hapësinor për politikëbërje, përfaqësojnë standarde të domosdoshme që Shqipëria duhet t’i përafrojë.

Po ashtu, në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit, Shqipëria ka marrë angazhime për të përputhur kuadrin e saj të mbrojtjes civile dhe sigurimeve me standardet e BE.

Përafrimi me këto direktiva nënkupton:

  • ndërtimin e hartave të riskut,
  • transparencë në politikat e sigurimeve,
  • dhe integrimin e të dhënave në planet zhvillimore dhe urbane.

Përfundim

Sigurimi i detyrueshëm ndaj katastrofave natyrore nuk është më një opsion, por një domosdoshmëri për Shqipërinë. Tërmeti i vitit 2019 tregoi cenueshmërinë e sistemit tonë, dhe nisma e vitit 2023, sado e paplotë, është një pikënisje për të ndërtuar një arkitekturë të qëndrueshme sigurimi.

Për të funksionuar, ky sistem duhet të mbështetet mbi një ligj gjithëpërfshirës, një mekanizëm të qëndrueshëm financiar, një kulturë sigurimi të përhapur dhe një bashkëpunim të thellë ndërinstitucional, ku pushteti vendor luan rol kyç.

Duke marrë mësime nga modeli turk, duke u përputhur me direktivat evropiane dhe duke përfshirë publikun në vendimmarrje, Shqipëria mund të ndërtojë një model që e afron me standardet ndërkombëtare dhe e bën më të gatshme për të përballuar sfidat e ardhshme.

 

Bibliografi

1.    Ligji nr. 45/2019 “Për mbrojtjen civile”, Kuvendi i Shqipërisë.

2.    Projektligji “Për sigurimin e detyrueshëm të ndërtesave për banim ndaj tërmeteve”, Ministria e Financave dhe Ekonomisë, 2023.

3.    Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, Kuvendi i Shqipërisë.

4.    Direktiva 2007/60/EC, mbi vlerësimin dhe menaxhimin e rrezikut nga përmbytjet, BE.

5.    DASK – Turkish Catastrophe Insurance Pool, www.dask.gov.tr

6.    UNDP Albania (2020), Building Disaster Risk Reduction Capacities in Albania.

7.    European Commission (2021), Better Regulation Guidelines.

8.    Etica e Economia (2023), Assicurazione obbligatoria contro le catastrofi naturali: tra rischi ignorati e politiche da costruire, P. De Vincentiis.

9.    World Bank (2021), Europe and Central Asia Catastrophe Risk Insurance Facility.

10.                       OECD (2018), Building Resilient Cities: Integrating Risk Governance, Risk Financing, and Insurance.