Nga Luiza Hoxhaj
Sot, mbi 4.4 miliardë njerëz – ose 56 për qind e
popullsisë së botës – jetojnë në qytete, dhe kjo shifër pritet të dyfishohet
deri në vitin 2050. Ky trend i përshpejtuar i urbanizimit lidhet ngushtë me
fenomenin e aglomerimit urban – përqendrimi gjeografik i aktiviteteve ekonomike
dhe njerëzve në një zonë urbane.
Aglomerimi sjell me vete përfitime të
konsiderueshme: rritje të produktivitetit, efikasitet ekonomik, dhe nxitje të
inovacionit. Por, nga ana tjetër, shoqërohet me sfida të ndërlikuara si rritja
e kostos së jetesës, mbingarkesa e infrastrukturës, pabarazitë territoriale dhe
presioni mbi burimet natyrore.
Çfarë është aglomerimi urban?
Në thelb, aglomerimi është tendenca e firmave dhe
individëve për t’u përqendruar në një hapësirë të kufizuar urbane, në kërkim të
përfitimeve që burojnë nga afërsia fizike. Këto përfitime përfshijnë ndarjen e
njohurive, tregjeve të përbashkëta të punës dhe shërbimeve, qasjen më të lehtë
në infrastrukturë dhe një klimë më dinamike për rritjen e biznesit.
Por, aglomerimi sjell gjithashtu sfida të shumta.
Kur qytetet rriten më shpejt se kapacitetet e tyre planifikuese dhe menaxhuese,
lindin problematika si:
- rritja
e çmimeve të banesave dhe qirave,
- mungesa
e banesave të përballueshme,
- rritja
e ndotjes,
- trafik
i rënduar,
- presion
mbi transportin publik dhe hapësirat e gjelbra,
- segregim
social dhe ekonomik.
Aglomerimi në kontekstin e
Ballkanit Perëndimor
Në rajonin e Ballkanit Perëndimor, urbanizimi është
i ndikuar nga migrimi i brendshëm, fenomeni i “brain drain”, dhe rritja e
qyteteve përmes zhvillimeve të pakontrolluara. Kjo po krijon struktura urbane
të fragmentuara dhe shpesh informalitet urban, me pasoja për cilësinë e jetës
dhe mundësitë për zhvillim të qëndrueshëm.
Shumë qytete në Ballkan po përballen me dy
realitete të njëkohshme: rritje ekonomike dhe rritje të pabarazive. Qendrat
urbane, veçanërisht kryeqytetet, tërheqin investime, talente dhe shërbime,
ndërkohë që zonat periferike dhe rurale po boshatisen dhe po margjinalizohen
ekonomikisht.
Shqipëria: mes zhvillimit dhe
fragmentimit
Në Shqipëri, fenomeni i aglomerimit është i dukshëm
veçanërisht në Tiranë dhe qytetet e mëdha bregdetare. Lëvizja masive e
popullsisë drejt kryeqytetit, mungesa e një politike të qartë për shpërndarjen
territoriale të zhvillimit, dhe përqendrimi i investimeve publike dhe private
në pak zona kanë çuar në një zhvendosje demografike dhe ekonomike të theksuar.
Tirana është shembulli më konkret i këtij
transformimi, ku ndikimi i aglomerimit është i dukshëm: rritja e çmimeve të
pasurive të paluajtshme, shtimi i trafikut, informaliteti ndërtimor dhe rritja
e ndjeshme e kërkesës për shërbime publike dhe infrastrukturë cilësore.
Një ilustrim tjetër interesant është qyteti i
Vlorës. Gjatë dekadës së fundit, Vlora ka hyrë në një fazë të përshpejtuar
zhvillimi, e nxitur kryesisht nga investimet në turizëm, portin e ri dhe rritja
e interesit për prona bregdetare. Ky intensifikim sezonal dhe afatgjatë i
kërkesës për shërbime, hapësira ndërtimi dhe mobilitet po e transformon Vlorën
nga një qytet me kufij të qartë urbanë në një zonë në zgjerim të vazhdueshëm.
Aglomerimi urban në këtë rast ndodh me një kombinim të turizmit, migrimit të
brendshëm dhe zhvillimit të pakontrolluar, duke shtuar presionin mbi
infrastrukturën, burimet natyrore dhe kohezionin social. Në mungesë të një
menaxhimi strategjik territorial, rrezikohet humbja e identitetit natyror dhe
urban të qytetit.
Rruga përpara: nga marketingu te
menaxhimi i qytetit
Për të përfituar nga avantazhet e aglomerimit dhe
për të zbutur efektet negative, është thelbësore që politikat urbane të kalojnë
nga një fokus ekskluziv te “promovimi i qytetit” në “menaxhimin e qytetit”. Kjo
nënkupton:
- zhvillim
të integruar territorial,
- planifikim
afatgjatë dhe ndërsektorial,
- investime
në infrastrukturë cilësore dhe të qëndrueshme,
- vendimmarrje
të decentralizuar dhe të bazuar në të dhëna,
- dhe
një model qeverisjeje gjithëpërfshirës që forcon bashkëpunimin ndërmjet
bashkive urbane dhe zonave përreth.
Në vend të mbylljes
Aglomerimi urban nuk është thjesht një pasojë e
urbanizimit, por një mundësi për rritje dhe transformim nëse menaxhohet me
vizion dhe përgjegjësi. Në kontekstin e Ballkanit dhe Shqipërisë, kjo do të
thotë të njohim dinamikat që po ndodhin në terren, të mësojmë nga praktikat
ndërkombëtare dhe të vendosim njerëzit dhe territorin në qendër të politikave
zhvillimore.
💡 Ky artikull është pjesë e një
serie më të gjerë reflektimesh për transformimin urban në Ballkan. Artikulli i
ardhshëm do të trajtojë në thellësi rastin e Vlorës dhe sfidat e saj aktuale
për zhvillim të qëndrueshëm.
Nessun commento:
Posta un commento