🟦 Urban Agglomeration: Potential, Challenges, and Reflections for the Balkans and Albania

 By Luiza Hoxhaj

                                    

Today, over 4.4 billion people – or 56 percent of the world's population – live in cities, and this number is expected to double by 2050. This rapid trend of urbanization is closely linked to the phenomenon of urban agglomeration – the geographic concentration of economic activities and people in urban areas.

Agglomeration brings significant benefits: increased productivity, economic efficiency, and enhanced innovation. On the other hand, it also presents complex challenges such as rising living costs, overstretched infrastructure, territorial inequalities, and pressure on natural resources.

What is urban agglomeration?

At its core, agglomeration is the tendency of firms and individuals to cluster in a limited urban space to benefit from proximity. These benefits include knowledge sharing, shared labor and service markets, easier access to infrastructure, and a more dynamic climate for business growth.

However, agglomeration also comes with challenges. When cities grow faster than their planning and management capacities, issues arise such as:

• increased housing and rental prices,
• lack of affordable housing,
• increased pollution,
• heavy traffic congestion,
• pressure on public transport and green spaces,
• social and economic segregation.

Agglomeration in the Western Balkans context

In the Western Balkans, urbanization is shaped by internal migration, the "brain drain" phenomenon, and the unchecked growth of cities. This is creating fragmented urban structures, often marked by informality, with consequences for quality of life and opportunities for sustainable development.

Many cities in the region face two realities at once: economic growth and rising inequality. Urban centers – especially capital cities – attract investments, talent, and services, while peripheral and rural areas are being depopulated and economically marginalized.

Albania: between development and fragmentation

In Albania, the phenomenon of agglomeration is especially visible in Tirana and major coastal cities. Mass migration to the capital, lack of a clear policy for balanced territorial development, and the concentration of public and private investments in just a few areas have caused a dramatic demographic and economic shift.

Tirana is the most concrete example of this transformation, where the impact of agglomeration is clear: soaring real estate prices, increasing traffic, construction informality, and a marked rise in demand for public services and infrastructure.

Another illustrative case is the city of Vlora. Over the past decade, Vlora has entered an accelerated phase of development, driven mainly by tourism investments, the construction of the new port, and growing interest in coastal property. This seasonal and long-term demand for services, development land, and mobility is transforming Vlora from a city with clear urban boundaries into a continuously expanding zone. Urban agglomeration here is fueled by tourism, internal migration, and unregulated growth, putting increasing pressure on infrastructure, natural resources, and social cohesion. Without strategic territorial management, the city risks losing its natural and urban identity.

The way forward: from city marketing to city management

To benefit from the advantages of agglomeration and mitigate its downsides, urban policies must shift from a sole focus on “city promotion” to “city management.” This means:

• integrated territorial development,
• long-term and cross-sectoral planning,
• investment in quality, sustainable infrastructure,
• data-driven and decentralized decision-making,
• and inclusive governance models that foster cooperation between urban municipalities and surrounding areas.

Final thoughts

Urban agglomeration is not just a consequence of urbanization, but an opportunity for growth and transformation if managed with vision and responsibility. In the context of the Balkans and Albania, this means understanding the dynamics on the ground, learning from international practice, and placing people and territory at the center of development policies.

---

💡 This article is part of a broader series of reflections on urban transformation in the Balkans. The next article will explore Vlora in greater depth and examine its current development challenges.

Aglomerimi urban: potencial, sfida dhe reflektime për Ballkanin dhe Shqipërinë

 Nga Luiza Hoxhaj

Sot, mbi 4.4 miliardë njerëz – ose 56 për qind e popullsisë së botës – jetojnë në qytete, dhe kjo shifër pritet të dyfishohet deri në vitin 2050. Ky trend i përshpejtuar i urbanizimit lidhet ngushtë me fenomenin e aglomerimit urban – përqendrimi gjeografik i aktiviteteve ekonomike dhe njerëzve në një zonë urbane.

Aglomerimi sjell me vete përfitime të konsiderueshme: rritje të produktivitetit, efikasitet ekonomik, dhe nxitje të inovacionit. Por, nga ana tjetër, shoqërohet me sfida të ndërlikuara si rritja e kostos së jetesës, mbingarkesa e infrastrukturës, pabarazitë territoriale dhe presioni mbi burimet natyrore.

Çfarë është aglomerimi urban?

Në thelb, aglomerimi është tendenca e firmave dhe individëve për t’u përqendruar në një hapësirë të kufizuar urbane, në kërkim të përfitimeve që burojnë nga afërsia fizike. Këto përfitime përfshijnë ndarjen e njohurive, tregjeve të përbashkëta të punës dhe shërbimeve, qasjen më të lehtë në infrastrukturë dhe një klimë më dinamike për rritjen e biznesit.

Por, aglomerimi sjell gjithashtu sfida të shumta. Kur qytetet rriten më shpejt se kapacitetet e tyre planifikuese dhe menaxhuese, lindin problematika si:

• rritja e çmimeve të banesave dhe qirave,
• mungesa e banesave të përballueshme,
• rritja e ndotjes,
• trafik i rënduar,
• presion mbi transportin publik dhe hapësirat e gjelbra,
• segregim social dhe ekonomik.

Aglomerimi në kontekstin e Ballkanit Perëndimor

Në rajonin e Ballkanit Perëndimor, urbanizimi është i ndikuar nga migrimi i brendshëm, fenomeni i “brain drain”, dhe rritja e qyteteve përmes zhvillimeve të pakontrolluara. Kjo po krijon struktura urbane të fragmentuara dhe shpesh informalitet urban, me pasoja për cilësinë e jetës dhe mundësitë për zhvillim të qëndrueshëm.

Shumë qytete në Ballkan po përballen me dy realitete të njëkohshme: rritje ekonomike dhe rritje të pabarazive. Qendrat urbane, veçanërisht kryeqytetet, tërheqin investime, talente dhe shërbime, ndërkohë që zonat periferike dhe rurale po boshatisen dhe po margjinalizohen ekonomikisht.

Shqipëria: mes zhvillimit dhe fragmentimit

Në Shqipëri, fenomeni i aglomerimit është i dukshëm veçanërisht në Tiranë dhe qytetet e mëdha bregdetare. Lëvizja masive e popullsisë drejt kryeqytetit, mungesa e një politike të qartë për shpërndarjen territoriale të zhvillimit, dhe përqendrimi i investimeve publike dhe private në pak zona kanë çuar në një zhvendosje demografike dhe ekonomike të theksuar.

Tirana është shembulli më konkret i këtij transformimi, ku ndikimi i aglomerimit është i dukshëm: rritja e çmimeve të pasurive të paluajtshme, shtimi i trafikut, informaliteti ndërtimor dhe rritja e ndjeshme e kërkesës për shërbime publike dhe infrastrukturë cilësore.

Një ilustrim tjetër interesant është qyteti i Vlorës. Gjatë dekadës së fundit, Vlora ka hyrë në një fazë të përshpejtuar zhvillimi, e nxitur kryesisht nga investimet në turizëm, portin e ri dhe rritja e interesit për prona bregdetare. Ky intensifikim sezonal dhe afatgjatë i kërkesës për shërbime, hapësira ndërtimi dhe mobilitet po e transformon Vlorën nga një qytet me kufij të qartë urbanë në një zonë në zgjerim të vazhdueshëm. Aglomerimi urban në këtë rast ndodh me një kombinim të turizmit, migrimit të brendshëm dhe zhvillimit të pakontrolluar, duke shtuar presionin mbi infrastrukturën, burimet natyrore dhe kohezionin social. Në mungesë të një menaxhimi strategjik territorial, rrezikohet humbja e identitetit natyror dhe urban të qytetit.

Rruga përpara: nga marketingu te menaxhimi i qytetit

Për të përfituar nga avantazhet e aglomerimit dhe për të zbutur efektet negative, është thelbësore që politikat urbane të kalojnë nga një fokus ekskluziv te “promovimi i qytetit” në “menaxhimin e qytetit”. Kjo nënkupton:

• zhvillim të integruar territorial,
• planifikim afatgjatë dhe ndërsektorial,
• investime në infrastrukturë cilësore dhe të qëndrueshme,
• vendimmarrje të decentralizuar dhe të bazuar në të dhëna,
• dhe një model qeverisjeje gjithëpërfshirës që forcon bashkëpunimin ndërmjet bashkive urbane dhe zonave përreth.

Në vend të mbylljes

Aglomerimi urban nuk është thjesht një pasojë e urbanizimit, por një mundësi për rritje dhe transformim nëse menaxhohet me vizion dhe përgjegjësi. Në kontekstin e Ballkanit dhe Shqipërisë, kjo do të thotë të njohim dinamikat që po ndodhin në terren, të mësojmë nga praktikat ndërkombëtare dhe të vendosim njerëzit dhe territorin në qendër të politikave zhvillimore.

---

💡 Ky artikull është pjesë e një serie më të gjerë reflektimesh për transformimin urban në Ballkan. Artikulli i ardhshëm do të trajtojë në thellësi rastin e Vlorës dhe sfidat e saj aktuale për zhvillim të qëndrueshëm.

A Challenge for the Territory of Vlora: “A Landscape for Everyone, a Landscape Belonging to All”

I chose to use as the title of this article a phrase taken from the European Landscape Convention, on the tenth anniversary of its adoption (Florence, October 20, 2000) by the Council of Europe.

There is a growing necessity to reflect on environmental issues and the perspective of sustainable development, not through fragmentation but rather by building connections and exploring relationships between different aspects—ranging from clearly environmental issues to those more deeply rooted in social and cultural dimensions.

In this context, the concept of landscape can play a significant role, moving beyond the reduction of landscape to a mere “postcard” and instead recovering its original meaning as a “frame of synthesis”—or better yet, considering it as the embodied expression within a given territory of the relationship between humans and their environment.

From this viewpoint, the district of Vlora is indeed extremely rich—due to its great environmental diversity and the various ways through which, over the course of history, different cultures (starting from Roman civilization) have left their marks.

But the concept of landscape tends to go beyond the idea of mere synthesis; it is capable of encompassing both “reality” and the “image of reality,” referring to both a material and immaterial dimension. It is worth stating that the landscape is: the totality of meanings and values that individuals and/or the community attribute to their living environment (cultural and environmental values, aesthetic indicators, spiritual connections, identity references, etc.).

Considering the landscape means accounting not only for supposedly neutral, “objective” data, but also for all the assets that emerge from the subjective attribution of value—through different perspectives. In fact, these subjective attributions of value, produced by various dynamics and processes, have the power to alter environmental and territorial assets: actions that transform the landscape range from the smallest individual actions to broader, planned decisions.

The landscape changes that have occurred over the past decades (in Vlora perhaps more than anywhere else) often reflect a depletion of the capacity to attribute protective environmental and cultural values to our territory. Over these past 20 years, the balance of landscape planning has been disappointing. Biodiversity in this area, as elsewhere, has suffered a drastic decline. The plains and forests have been the most affected areas. In addition to the bare hills, the clearest example is found next to the city, in the forest of Sodë. During this period, territories rich in biodiversity have been lost under asphalt and concrete.

To the efforts of Vlora’s citizens and civil society in defense of the Bay of Vlora, I would personally add the landscape dimension.

Opening a debate on the conservation and management of landscapes should mark the beginning of a new era in territorial planning and programming—capable of ensuring the protection and sustainable enhancement of our territory. Today, landscape holds a central place in territorial policy debates, due to its irreplaceable value.

This role has been sanctioned in the European Landscape Convention, a normative document promoted by the Council of Europe and ratified by 30 European countries. It is a fundamental and innovative document, and a reference point for landscape policies across the continent—including in Albania, even though it has not yet been ratified.

The text of this document, as binding as a law, presents a series of important implications that have fueled, over the years, an intense debate at the European level—both in scientific discourse and practical applications. (Unfortunately, this debate is still largely absent in our country.)

The Convention opens with a lengthy preamble, which places the issue of landscape within the broader theme of sustainable development. It affirms the value of landscape as a natural and cultural heritage of Europe and underlines its importance as a key element of the quality of life of the respective populations. In this way, landscape is recognized as a space of rights—but also of responsibilities.

A central element is the precise definition of “landscape” as “an area, as perceived by people, whose character is the result of the action and interaction of natural and/or human factors” (Article 1a).

Landscape—meaning the totality of nature and culture—is constructed and transformed by multiple factors, and above all, it is a product of the population’s perception and representation. This structural involvement of the population thus becomes a foundational element of the entire Convention.

Particularly important are the landscape quality objectives—a key concept in landscape policy (for all landscapes, including those deprived of essential value or degraded)—which should respond to the aspirations of people regarding the landscape characteristics of their environment (Article 1c).

The Convention emphasizes the need to establish procedures for public participation (Article 5c) and to consider the specific values attributed by the individuals and populations concerned (Article 6c). For this reason, the first measures to be implemented by signatory countries include awareness-raising, education, and training—not only of experts and technicians but also of the general public.

The European Landscape Convention thus affirms that landscape is a common good—for everyone and belonging to all—placing meaningful emphasis on its democratization and a departure from elitist approaches.

In this light, it becomes crucial to engage with landscape transformation processes (not just those already realized in the past, but also those currently being added artificially). On one hand, these processes reflect a continuous dialectic between humans and nature; on the other, they demand greater respect from those entrusted with stewardship of the landscape.

“In some cases,” the Convention states, “it is necessary to react through preservation methods; in others, to identify the best ways for balanced transformation that respects existing values; and in yet others, it may be necessary to have the courage to design new landscapes to recover degraded places.”

Sharing chosen values is today a fundamental challenge—without which any territorial policy risks losing its effectiveness. This collective ownership must begin with attention to the aspirations of the entire population (as implied by the Convention) and in respect of the diverse roles and responsibilities of decision-makers—who are called upon to define the rules of the game—and of experts and technicians, whose roles are crucial in recognizing the values of various stakeholder categories.

Everyone must have a voice—not only those who shout the loudest—but the broader population, who every day shape and view the landscape as a living environment, a place where they can “feel at home.”

The challenge of participation remains open, alongside the need for awareness-raising and consciousness-building that landscape is a shared common good.

The European Landscape Convention represents a tangible change in ideas and norms. It may serve as a powerful instrument for. The European Landscape Convention is thus a concrete shift in ideas and norms. It can represent an important tool for recognizing the identity of places and for improving the quality of life of the people who live there, providing a new framework for territorial policies and planning.

The invitation is clear: to share responsibility, to view the landscape not only as a scenic background or a mere environmental component, but as a common good, shaped and reshaped every day by the actions, perceptions, and desires of the people. A good that demands care, reflection, and co-participation.

In this context, the challenge for the territory of Vlora is to acknowledge and embrace this European vision:
"A landscape of everyone, a landscape for everyone."
It is a challenge that involves citizens, institutions, professionals, and civil society, in building a new pact for the territory—one that is aware, inclusive, and sustainable.

Author: Luiza Hoxhaj
Place and Date: Tiranë, më 20.04.2010
Published: Tirana Observer, 24.04.2010, Opinion Section, p. 9

A Simple Lesson for Politics

"A 2008 article that sounds like it was written yesterday. The lessons that Albanian politics has not yet learned."

Citizens of every cultural and educational level, of every age and generation, offer daily lessons in civility, cooperation, and appreciation — lessons that politics would do well to heed. In a country like ours, where politics often seeks to dominate rather than listen, these lessons take on special importance.

Everyday experience — spontaneous and often unspoken — carries values that must not be ignored. These thoughts came to me while watching an Italian TV show called Super Varieté, which included segments from the musical show Ti lascio una canzone, produced by RAI 1.

I initially tuned in out of curiosity, but its quality kept me engaged. The show, hosted with simplicity and dignity by Antonella, took place in the legendary Ariston Theatre in Sanremo — a choice that itself showed respect for the audience and art.

I'm no expert in judging artistic aspects, though I’m a passionate music lover. What struck me was the richness of the messages conveyed — messages that resonate deeply with Albanian politics. In an era when globalization makes values more fluid than ever, good lessons know no borders.

On stage, well-known Italian singers passed on one or more of their beloved songs to talented children. This was more than a performance — it was a symbolic act of passing down heritage from one generation to the next. The songs spanned different eras and styles: from “Caruso” to Adriano Celentano, from Albano to Lucio Dalla, from Mina to Massimo Ranieri — a whole universe of Italian music.

The jury included permanent and rotating members, but the final decision was made by the public via televoting.

From this experience, I drew two simple but essential lessons:

1. Values are built on heritage, not on emptiness. Just as in music, sustainable development in politics requires a strong foundation. But in Albania, the “zero theory” often dominates — as if everything starts anew with us.

2. Heritage demands care and respect. It is like a fragile crystal that needs a gentle hand to be carried forward. Its creators must be recognized and valued. Unfortunately, in our politics, the opposite often happens: the contribution of predecessors is hidden, replaced by new storytellers who act as if everything begins with them.

A particularly touching moment was when children sang alongside the original singers. It was a beautiful act of coexistence with history before embarking on their own independent journey. In Albanian politics, on the contrary, exclusion and zero-sum mentalities prevail — breaking the chains of intergenerational and inter-institutional cooperation.

Another striking element was that, although the children sang, the original melody lines remained intact. They brought their own timbre without distorting the essence. This is how true values work: they are refined, not overturned. Neither art, science, nor politics can achieve sustainable progress without recognition and continuity.

The public played an important role as well. It often corrected the jury and maintained a balance between emotion and reason. This is another valuable lesson for politics: citizen participation is not just a formal act to legitimize power, but a tool to ensure justice, maturity, and continuity.

In the end, the winning song was performed by all the children together. A natural and symbolic finale: the greatest value is created through collaboration.

Unfortunately, in Albanian politics, individualism and narrow party calculations still prevail. Everyone sees themselves as the center of history, overshadowing the work and contributions of others. But it is the public — the everyday citizen — who delivers the most accurate assessment. They judge not only what is done, but how the shared heritage is preserved, respected, and developed.

Only then can there be a guarantee for the future.

---

Europe of Different Challenges – Should European Foreign Policy Be Regional?

Luiza Hoxhaj– Keynote Speech in 

33rd  Economic Forum 

                                3-5 September 2024 under the topic:

                                   "Shaping the Future Together", 

                               Golebiewski Hotel in Karpacz, Poland

 

Good morning, everyone.

My name is Luiza Hoxhaj, and I’m honored to speak today on a timely and important question:

“Europe of Different Challenges – Should European Foreign Policy Be Regional?”

In my view, this is more than a theoretical debate. It’s a practical question that touches the heart of how Europe can remain strong, united, and effective in an increasingly fragmented world.

Today, Europe faces a broad spectrum of challenges:
From security threats and migration flows, to energy dependency, climate change, and digital transformation.
And the reality is — not all challenges are felt equally across the continent.
Some are more acute in the East, others in the South, some affect border regions or small states disproportionately.

So what can be done?

One possible path forward is to embrace regionalization — not as a division, but as a way to make foreign policy more flexible, more responsive, and above all, more inclusive.

Let me explain.

We often talk about “European foreign policy” as if it’s a single voice. But in practice, foreign policy remains largely in the hands of national governments — and consensus is hard to reach among 27 diverse member states.

Regionalizing certain aspects of foreign policy doesn’t mean fragmenting the Union. On the contrary, it may be the key to strengthening it.

A regional approach could allow groups of countries facing common external challenges — for example, in the Mediterranean, the Baltics, or the Western Balkans — to coordinate more closely, act more swiftly, and speak with more relevance.

This leads us to a broader concept — sometimes called a “multi-speed Europe”.
An EU where countries integrate at different speeds in different areas — not by weakening unity, but by advancing together in a flexible, cooperative way.

To better understand this, it helps to look at Europe through the lens of its four macro-regions:

1.    Western Europe – the traditional political and economic core, with countries like France, Germany, and the Benelux.

2.    Northern Europe – known for its innovation, strong institutions, and global outlook.

3.    Southern Europe – facing particular challenges in migration, climate resilience, and economic recovery.

4.    Southeastern Europe, including the Western Balkans – a region still outside the EU core, but closely linked through geography, history, and aspiration.

Each region brings unique strengths and concerns. And each could contribute differently, but meaningfully, to a common European foreign policy — if we allow space for regional voices to shape the continental agenda.

Let me pause here to briefly focus on the Western Balkans, as a real-world test case.

The Western Balkans — Albania, Bosnia and Herzegovina, Kosovo, Montenegro, North Macedonia, and Serbia — lie at the strategic heart of Europe. Yet they remain outside the EU.

Their integration process has been long, complex, and often frustrating — for both sides.

But here's the point: this region offers a powerful opportunity to test regionalized foreign policy in action.

Why?

Because the Western Balkans share common challenges: From post-conflict recovery, to migration routes, to energy interdependence and digital infrastructure.

Bringing the region into EU frameworks — not just eventually through accession, but now through foreign policy dialogue, security cooperation, and economic projects — could strengthen both the region and the Union.

It’s not just about enlargement.

It’s about inclusion.

About using regional engagement as a tool for stability, resilience, and shared strategy.

Now, of course, there are risks.

Regionalization must not create fragmentation or two-tier membership.
It must be guided by EU principles, and connected to the broader vision of unity and solidarity.

But done right, it can be a bridge between diversity and cohesion.

So, to answer the question we started with:

Should European foreign policy be regional?

I believe it must be — to reflect the diversity of challenges, the speed of geopolitical shifts, and the need for smart, scalable cooperation.

But regionalization should not be seen as a threat to EU unity.
On the contrary — it could become the very mechanism that makes unity work in the 21st century.

Thank you.

4 September 2024

Karpacz, Poland

After the Red Carpet: What the Tirana Summit Delivered – and What It Didn’t

 

By Luiza Hoxhaj

When Albania hosted the EU–Western Balkans Summit for the first time, it wasn’t just another diplomatic meeting. For my country, it was a moment of global attention – a rare window into the international spotlight. The red carpet in Tirana marked more than ceremonial formality; it represented a long-awaited gesture of recognition, and for many Albanians, a source of pride. It offered a window for public image  – a window for reshaping how Albania is seen, not only by its neighbors but by Europe as a whole.

But as someone engaged in public policy and regional development, I find it necessary to pause and ask: beyond this moment of symbolic visibility, what did the Summit actually produce? Did it shift the dynamics of EU–Western Balkans relations, or merely restate them with polished language and renewed photo opportunities?

This reflection is not about diminishing what the event represented. Rather, it’s about taking the symbolic value and asking whether it was matched with strategic substance – particularly on one of the most critical issues on the agenda: migration.

The summit unfolded amid pressing geopolitical tensions and a deepening migration crisis – two factors that lent both urgency and complexity to the discussions. Migration, in particular, featured prominently on the agenda. But while the political language echoed partnership and solidarity, concrete outcomes in terms of shared responsibility and systemic reform were limited.

The migration issue once again revealed a familiar fracture line between the EU's core and its periphery. The Western Balkans continue to be viewed more as a buffer zone than as equal partners in managing European migration dynamics. This echoes Mario Nuti's analysis in his dual essays on Schengen and the European migration crisis, where he underscores the inconsistencies and power asymmetries inherent in the EU's approach to shared border and migration policy.

In that sense, the Tirana Summit offered more of a stage than a strategy. Its significance lay in symbolism rather than systemic transformation. Yes, there were reaffirmations of the European perspective for the Western Balkans. Yes, connectivity and energy cooperation were mentioned. And yes, the presence of European leaders in Tirana sent a powerful signal. But the region needs more than signals.

What was missing was an honest reckoning with what the Western Balkans truly represent in the European project: not just a space of unfinished transitions, but a region capable of offering solutions, talent, and resilience. A truly strategic summit would have acknowledged the limits of conditionality-driven integration and opened the door to more equal co-creation of European policy.

In the realm of migration, that would mean shifting from a containment mindset to one of shared integration policies, investment in local capacities, and responsible bilateral engagement. Countries like Albania, which are already navigating complex migratory inflows and outflows, need more than abstract promises. They need clarity, resources, and a voice at the decision-making table.

Furthermore, the Summit should have amplified the Western Balkans' potential role in the green and blue transitions, digital innovation, and regional security. The exclusion of these discussions to secondary tiers of diplomacy is a missed opportunity.

If the EU's goal is to stabilize, integrate, and empower its neighborhood, then it must treat that neighborhood not as a problem to be managed but as a partner to be embraced. Symbolic summits are not enough. Tangible frameworks, co-owned roadmaps, and mutual recognition of political maturity are essential.

Tirana will be remembered for its red carpet moment. But history will ask what followed after the carpet was rolled back.

Pas Tapetit të Kuq: Çfarë ofroi Samiti i Tiranës – dhe cfarë nuk ofroi ai

Nga Luiza Hoxhaj

Kur Shqipëria priti Samitin BE-Ballkan Perëndimor për herë të parë, nuk ishte thjesht një takim tjetër diplomatik. Për vendin tim, ishte një moment vëmendjeje globale – një dritare e rrallë në qendër të vëmendjes ndërkombëtare. Tapeti i kuq në Tiranë shënoi më shumë sesa formalitet ceremonial; ai përfaqësoi një gjest njohjeje të shumëpritur dhe, për shumë shqiptarë, një burim krenarie. Ai ofroi një dritare për imazhin publik – një dritare për riformësimin e mënyrës se si shihet Shqipëria, jo vetëm nga fqinjët e saj, por nga Evropa në tërësi.

Por si dikush i angazhuar në politikat publike dhe zhvillimin rajonal, e gjej të nevojshme të ndalem dhe të pyes: përtej këtij momenti të dukshmërisë simbolike, çfarë prodhoi në të vërtetë Samiti? A i ndryshoi dinamikat e marrëdhënieve BE-Ballkan Perëndimor, apo thjesht i ripërsëriti ato me një gjuhë të lëmuar dhe mundësi të ripërtërira për dukshmëri?

Ky reflektim nuk ka të bëjë me zvogëlimin e asaj që përfaqësonte ngjarja. Përkundrazi, ka të bëjë me marrjen e vlerës simbolike dhe pyetjen nëse ajo përputhej me substancën strategjike – veçanërisht në një nga çështjet më kritike në axhendë: migracionin.

Samiti u zhvillua mes tensioneve të ngutshme gjeopolitike dhe një krize në thellim të migracionit - dy faktorë që i dhanë diskutimeve si urgjencë ashtu edhe kompleksitet. Migrimi, në veçanti, ishte në qendër të vëmendjes në axhendë. Por, ndërsa gjuha politike pasqyronte partneritetin dhe solidaritetin, rezultatet konkrete në aspektin e përgjegjësisë së përbashkët dhe reformës sistemike ishin të kufizuara.

Çështja e migracionit zbuloi edhe një herë një vijë të njohur ndarëse midis bërthamës së BE-së dhe periferisë së saj. Ballkani Perëndimor vazhdon të shihet më shumë si një zonë tampon sesa si partnerë të barabartë në menaxhimin e dinamikës evropiane të migracionit. Kjo i bën jehonë analizës së Mario Nuti-t në esetë e tij të dyfishta mbi Shengenin dhe krizën evropiane të migracionit, ku ai nënvizon mospërputhjet dhe asimetritë e pushtetit të natyrshme në qasjen e BE-së ndaj politikës së përbashkët të kufijve dhe migracionit.

Në këtë kuptim, Samiti i Tiranës ofroi më shumë një skenë sesa një strategji. Rëndësia e tij qëndronte në simbolikë sesa në transformim sistemik. Po, pati riafirmime të perspektivës evropiane për Ballkanin Perëndimor. Po, u përmendën lidhshmëria dhe bashkëpunimi energjetik. Dhe po, prania e udhëheqësve evropianë në Tiranë dërgoi një sinjal të fuqishëm. Por rajoni ka nevojë për më shumë sesa sinjale.

Ajo që mungonte ishte një përballje e ndershme me atë që përfaqëson vërtet Ballkani Perëndimor në projektin evropian: jo vetëm një hapësirë ​​tranzicionesh të papërfunduara, por një rajon i aftë të ofrojë zgjidhje, talent dhe qëndrueshmëri. Një samit vërtet strategjik do të kishte pranuar kufijtë e integrimit të nxitur nga kushtëzimi dhe do të kishte hapur derën për bashkëkrijim më të barabartë të politikës evropiane.

Në sferën e migracionit, kjo do të thoshte kalim nga një mentalitet i përmbajtjes në një të politikave të përbashkëta të integrimit, investim në kapacitetet lokale dhe angazhim të përgjegjshëm dypalësh. Vende si Shqipëria, të cilat tashmë po lundrojnë në flukse dhe dalje komplekse migratore, kanë nevojë për më shumë sesa premtime abstrakte. Ato kanë nevojë për qartësi, burime dhe një zë në tryezën e vendimmarrjes.

Për më tepër, Samiti duhet të kishte amplifikuar rolin potencial të Ballkanit Perëndimor në tranzicionet e gjelbra dhe blu, inovacionin dixhital dhe sigurinë rajonale. Përjashtimi i këtyre diskutimeve në nivelet dytësore të diplomacisë është një mundësi e humbur.

Nëse qëllimi i BE-së është të stabilizojë, integrojë dhe fuqizojë territorin e saj, atëherë ajo duhet ta trajtojë  Ballkanin Perëndimor jo si një problem që duhet menaxhuar, por si një partner që duhet përqafuar. Samitet simbolike nuk janë të mjaftueshme. Kornizat konkrete, hartat rrugore të përbashkëta dhe njohja reciproke e pjekurisë politike janë thelbësore.

Tirana do të mbahet mend për momentin e saj të tapetit të kuq. Por historia do të pyesë se çfarë pasoi pasi tapeti u hoq.

 

Local Development in the Era of Europeanization and Cohesion: Challenges and Opportunities for Albania and the Region

By Luiza Hoxhaj

1. Introduction

Sustainable local development has become a strategic dimension in the debate about the future of Europe and the Western Balkans. Faced with global challenges such as climate change, migration, demographic transition, and the need for a just digital transformation, it is imperative to reconceptualize development at the local level. In this context, the European Union’s cohesion policy, along with its instruments for non-member countries, presents a significant opportunity to empower local governance and build a more inclusive and equitable development model.

2. The Role of the EU’s Cohesion Policy

Cohesion policy is the EU’s main mechanism for reducing territorial disparities and promoting economic and social development across all regions. It relies on three main funds: the European Regional Development Fund (ERDF), the European Social Fund Plus (ESF+), and the Cohesion Fund. These funds aim to support innovation, green transition, social inclusion, and capacity building at the local level. For Western Balkan countries that are not yet EU members, the cohesion policy is implemented through the Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA III).

3. Multi-Level Governance and Local Development

Multi-level governance is an approach that involves cooperation among institutional actors at different levels (central, regional, local, European). This approach is particularly important in designing sustainable local development strategies, as it gives communities and local authorities an active role in the decision-making process. In Albania, although a legal framework for decentralization exists, municipalities’ technical and financial capacities remain limited, hindering effective implementation of development policies.

4. Key EU Instruments for the Western Balkans

IPA III (2021–2027)

IPA III is the EU’s main financial instrument for Western Balkan countries, including Albania. It focuses on reforms in the rule of law, public administration, economic development and competitiveness, territorial development, and green and digital transition. Local development is an integral part of this instrument through the integrated territorial development (ITD) approach.

Green Agenda for the Western Balkans

This policy document aligns the region with the European Green Deal, setting objectives for decarbonization, clean energy, nature protection, waste management, and sustainable rural development. Its implementation requires deep involvement of local governments and actors in designing and executing concrete projects.

NDICI – Global Europe

The EU’s new instrument for international cooperation and sustainable development (NDICI – Global Europe) includes a component for neighborhood and enlargement countries. It supports partnerships for sustainable development and just transition, including local development and the creation of green and blue economies.

5. National and Regional Strategies

Albania has adopted several national strategies aiming to align with European priorities, including the National Strategy for Development and Integration, the National Energy and Climate Plan, and the Strategy for Agriculture and Rural Development. However, the connection between these strategies and the local level often remains weak. The lack of integrated development plans at the municipal level and limited long-term planning capacities hinder effective implementation.

6. The Case of Albania: Challenges and Opportunities

Albania faces major challenges in terms of real decentralization and local capacity building. Municipalities often lack sufficient financial and human resources to design and implement development projects. Nevertheless, there are significant opportunities for growth in sectors such as sustainable agriculture, agrotourism, clean energy, and waste management. The EU’s increasing interest in the region and Albania’s involvement in green and digital European initiatives create a favorable environment for sustainable local development.

7. Comparative Experiences from the Western Balkans

Slovenia

Slovenia is a positive example of a successful transition from an aspirant country to an EU member that effectively uses cohesion funds. It has successfully developed the LEADER approach for rural development and promotes deep local community involvement in decision-making.

Montenegro

Montenegro has taken steps to build integrated coastal zone management structures, including biodiversity protection and the development of sustainable tourism.

North Macedonia

North Macedonia has established regional structures for planning and managing projects that approximate the EU’s model of functional regions, enabling more efficient use of IPA funds.

8. Conclusion and Recommendations

Sustainable local development requires more than financial investment—it demands a paradigm shift in the way development is conceptualized. Albania must strengthen fiscal decentralization, invest in building municipal capacities, and improve interinstitutional cooperation. Cohesion policy and instruments like IPA III, the Green Agenda, and NDICI offer a strong framework for this transformation, but their success depends on our ability to build good governance, broad participation, and a clear territorial vision.

---

References

1. European Commission (2021). Cohesion Policy 2021–2027.

2. DG REGIO. Multi-level Governance and Partnership.

3. European Commission. Instrument for Pre-accession Assistance (IPA III) Programming Framework.

4. European Green Deal and the Green Agenda for the Western Balkans (2020).

5. European Commission (2021). NDICI – Global Europe: Regulation (EU) 2021/947.

6. GIZ. Open Regional Fund – Modernisation of Municipal Services.

7. Ministry for Europe and Foreign Affairs, Albania. National Strategy for Development and Integration.

8. Regional Cooperation Council (2022). Balkan Barometer: Public Opinion Survey.

---

Zhvillimi lokal në epokën e europianizimit dhe kohezionit: sfida dhe mundësi për Shqipërinë dhe rajoni

Nga Luiza Hoxhaj

1. Hyrje

Zhvillimi lokal i qëndrueshëm është kthyer në një dimension strategjik në debatin mbi të ardhmen e Evropës dhe rajonit të Ballkanit Perëndimor. Me përballjen e sfidave globale si ndryshimet klimatike, migracioni, tranzicioni demografik dhe nevoja për transformim të drejtë digjital, është e domosdoshme të rikonceptohet zhvillimi në bazë vendore. Në këtë kontekst, politika e kohezionit e Bashkimit Evropian, si dhe instrumentet e saj për vendet jo anëtare, paraqesin një mundësi të rëndësishme për të fuqizuar qeverisjen vendore dhe për të ndërtuar një model zhvillimi më gjithëpërfshirës e të drejtë.

2. Roli i Politikës së Kohezionit të BE-së

Politika e kohezionit është mekanizmi kryesor i BE-së për të ulur pabarazitë territoriale dhe për të nxitur zhvillimin ekonomik dhe social në të gjitha rajonet. Ajo mbështetet në tre fondet kryesore: Fondi Evropian për Zhvillim Rajonal (ERDF), Fondi Social Evropian Plus (ESF+) dhe Fondi i Kohezionit. Këto fonde synojnë të mbështesin inovacionin, tranzicionin e gjelbër, përfshirjen sociale dhe zhvillimin e kapaciteteve në nivel lokal. Për vendet e Ballkanit Perëndimor, që ende nuk janë pjesë e BE-së, zbatimi i politikës së kohezionit ndodh nëpërmjet Instrumentit për Asistencë para Anëtarësimit (IPA III).

3. Qeverisja me Nivele të Shumta dhe Zhvillimi Lokal

Qeverisja me nivele të shumta është një qasje që përfshin bashkëpunimin ndërmjet aktorëve të ndryshëm institucionalë në nivele të ndryshme (qendrore, rajonale, vendore, evropiane). Kjo qasje ka rëndësi të veçantë në ndërtimin e strategjive për zhvillim të qëndrueshëm lokal, pasi i jep rol aktiv komuniteteve dhe autoriteteve vendore në procesin e vendimmarrjes. Në Shqipëri, megjithëse kuadri ligjor për decentralizimin ekziston, kapacitetet teknike dhe financiare të bashkive mbeten të kufizuara, gjë që pengon implementimin efektiv të politikave zhvillimore.

4. Instrumentet Kyçe të BE-së për Ballkanin Perëndimor

IPA III (2021–2027)

IPA III është instrumenti kryesor financiar i BE-së për vendet e Ballkanit Perëndimor, duke përfshirë Shqipërinë. Ai përqendrohet në reforma në sundimin e ligjit, administratën publike, zhvillimin ekonomik dhe konkurrueshmërinë, zhvillimin territorial dhe tranzicionin e gjelbër dhe digjital. Zhvillimi lokal është pjesë integrale e këtij instrumenti përmes qasjes së zhvillimit territorial të integruar (ITD).

Green Agenda for the Western Balkans

Ky dokument politik përafron vendet e rajonit me Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane, duke vendosur objektiva për dekarbonizim, energji të pastër, mbrojtje të natyrës, menaxhim të mbetjeve dhe zhvillim të qëndrueshëm rural. Zbatimi i kësaj agjende kërkon një përfshirje të thelluar të pushtetit vendor dhe aktorëve lokalë në hartimin dhe zbatimin e projekteve konkrete.

NDICI – Global Europe

Instrumenti i ri për Bashkëpunim Ndërkombëtar dhe Zhvillim të Qëndrueshëm i BE-së (NDICI – Global Europe) përfshin një komponent për fqinjësinë dhe vendet në proces integrimi. Ai mbështet partneritete për zhvillim të qëndrueshëm dhe tranzicion të drejtë, përfshirë zhvillimin lokal dhe krijimin e ekonomive të gjelbra dhe blu.

5. Strategjitë Kombëtare dhe Rajonale

Shqipëria ka miratuar një sërë strategjish kombëtare që synojnë përafrimin me prioritetet evropiane, përfshirë Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim, Planin Kombëtar për Energjinë dhe Klimën, dhe Strategjinë për Bujqësinë dhe Zhvillimin Rural. Megjithatë, lidhja mes këtyre strategjive dhe nivelit lokal shpesh mbetet e dobët. Mungesa e planeve zhvillimore të integruara në nivel bashkie dhe kapacitetet e ulëta për planifikim afatgjatë pengojnë implementimin efektiv.

6. Rasti i Shqipërisë: Sfida dhe Mundësi

Shqipëria përballet me sfida të rëndësishme në drejtim të decentralizimit real dhe ndërtimit të kapaciteteve vendore. Bashkitë shpesh nuk kanë burime të mjaftueshme financiare dhe njerëzore për të hartuar dhe zbatuar projekte zhvillimore. Megjithatë, ekzistojnë mundësi të mëdha për rritje në sektorë si bujqësia e qëndrueshme, agroturizmi, energjia e pastër dhe menaxhimi i mbetjeve. Rritja e interesit të BE-së për rajonin dhe përfshirja e Shqipërisë në iniciativat evropiane të gjelbra dhe digjitale krijojnë një terren të favorshëm për zhvillimin lokal të qëndrueshëm.

7. Përvoja Krahasuese nga Ballkani Perëndimor

Sllovenia

Sllovenia është një shembull pozitiv i tranzicionit nga një vend aspirant në një anëtar të BE-së që përdor në mënyrë efektive fondet e kohezionit. Ajo ka zhvilluar me sukses qasjen LEADER për zhvillimin rural dhe ka një përfshirje të thellë të komuniteteve lokale në vendimmarrje.

Mali i Zi

Ka ndërmarrë hapa për ndërtimin e strukturave të menaxhimit të integruar të zonave bregdetare, duke përfshirë komponentë të ruajtjes së biodiversitetit dhe zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm.

Maqedonia e Veriut

Ka krijuar struktura rajonale për planifikim dhe menaxhim projektesh që i përafrohen modelit të rajoneve funksionale të BE-së, duke mundësuar më shumë efikasitet në përdorimin e fondeve të IPA-së.

8. Përfundim dhe Rekomandime

Zhvillimi i qëndrueshëm lokal kërkon më shumë se investime financiare – ai kërkon një ndryshim paradigme në mënyrën si mendohet zhvillimi. Shqipëria duhet të forcojë decentralizimin fiskal, të investojë në ngritjen e kapaciteteve të bashkive dhe të përmirësojë bashkëpunimin ndërinstitucional. Politika e kohezionit dhe instrumentet si IPA III, Green Agenda dhe NDICI ofrojnë një kuadër të fuqishëm për këtë transformim, por suksesi i tyre varet nga aftësia jonë për të ndërtuar qeverisje të mirë, me pjesëmarrje të gjerë dhe vizion të qartë territorial.

---

Referenca

1. European Commission (2021). Cohesion Policy 2021-2027.

2. DG REGIO. "Multi-level Governance and Partnership."

3. European Commission. Instrument for Pre-accession Assistance (IPA III) Programming Framework.

4. European Green Deal and the Green Agenda for the Western Balkans (2020).

5. European Commission (2021). NDICI – Global Europe: Regulation (EU) 2021/947.

6. Open Regional Fund – Modernisation of Municipal Services, GIZ.

7. Ministry for Europe and Foreign Affairs, Albania. National Strategy for Development and Integration.

8. Regional Cooperation Council (2022). Balkan Barometer: Public Opinion Survey.

Economic Thought as a Tool of Freedom: A History to Understand Today

In an era where international markets are shaken by crises, inequalities rise, and economic policies divide between orthodoxy and experimentation, we increasingly turn back in time to understand what our predecessors—masters of economic thought—have said and built.

The history of economic thought is not a collection of outdated theories. It is a rich intellectual journey where we read not just old book lines but deep questions that remain open today: What is wealth? How is it created? Why do crises happen? Is the market self-regulating or inherently unstable? Can social justice coexist with economic efficiency?

From Adam Smith’s reflections on wealth and the “invisible hand” to Karl Marx’s radical critiques of capitalism, from Léon Walras’ pure theoretical equilibria to Keynes’ fiscal interventions in times of crisis, economics has evolved as a field of debate, not fixed doctrines (Smith, 1776; Marx, 1867; Walras, 1874; Keynes, 1936).

Precisely for this reason, today more than ever, young people need to understand this history. Not to turn back, but to better build the future. In a world where the mainstream is often perceived as the only way, knowing the history of economic thought opens doors to see alternatives, be critical, and think differently.

For example, it is important to understand how Joseph Schumpeter linked economic development to innovation and creative destruction (Schumpeter, 1942), or how Piero Sraffa reassessed classical economists’ ideas to challenge marginalist economics (Sraffa, 1960). Another influential figure was Augusto Graziani, who introduced an original approach to monetary circulation and the real functioning of the modern economy (Graziani, 1989).

In Albania, although economics is studied at universities, the debate around the history of economic thought remains limited and often fails to stimulate critical reflections among younger generations. This is a challenge, as a deeper understanding of the trajectory of economic ideas would help shape more sustainable policies and raise civic awareness of the economic challenges the country faces.

Through this journey in economic thought, we learn that there is no single economic truth, but a network of ideas that challenge each other, reflect different historical contexts, and encourage us to face our challenges with open eyes and free minds.

As the well-known saying goes: to see farther, we must stand on the shoulders of giants (Newton, classic citation).

---

References

• Graziani, A. (1989). The Monetary Theory of Production. Cambridge University Press.

• Keynes, J. M. (1936). The General Theory of Employment, Interest and Money. Macmillan.

• Marx, K. (1867). Capital: Critique of Political Economy. Verlag von Otto Meissner.

• Schumpeter, J. A. (1942). Capitalism, Socialism and Democracy. Harper & Brothers.

• Smith, A. (1776). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Methuen & Co., Ltd.

• Sraffa, P. (1960). Production of Commodities by Means of Commodities. Cambridge University Press.

• Walras, L. (1874). Éléments d’économie politique pure. Lausanne: Corbaz.

Mendimi Ekonomik si Mjet Lirie: Një Histori për të Kuptuar të Sotmen

Paragraf hyrës  

Në një epokë ku tregjet lëkunden nga krizat, pabarazitë rriten dhe politikat ekonomike ndahen mes ortodoksisë dhe eksperimentimit, kthehemi gjithnjë e më shpesh pas në kohë për të kuptuar çfarë kanë thënë dhe ndërtuar paraardhësit tanë – mjeshtrat e mendimit ekonomik. Historia e mendimit ekonomik nuk është një muze idesh të vjetra, por një udhëtim intelektual i thellë që na ndihmon të kuptojmë botën e sotme, ta mendojmë ndryshe dhe – ndoshta – ta ndryshojmë.

Në Shqipëri, si në shumë vende të tjera, diskutimi për bazat teorike të ekonomisë shpesh mbetet në hije përballë urgjencave praktike. Por pa një themel të fortë konceptual, edhe politikat më ambicioze rrezikojnë të mbeten të sipërfaqshme. Rigjallërimi i këtij debati në auditorë, shkolla dhe hapësira publike është thelbësor – jo vetëm për studentët e ekonomisë, por për çdo qytetar që kërkon të kuptojë realitetin dhe të marrë pjesë me vetëdije në formësimin e tij. Është koha të rikthejmë mendimin si një akt lirie.

Ekonomia si debat, jo si dogmë

Historia e mendimit ekonomik është një rrëfim përpjekjesh për t’iu përgjigjur pyetjeve themelore: Çfarë është pasuria? Si krijohet? Pse ndodhin krizat? A është tregu vetërregullues apo i pasigurt nga vetë natyra e tij? A mund të jetë drejtësia sociale në harmoni me efikasitetin ekonomik?

Që nga reflektimet e Adam Smith-it mbi “dorën e padukshme” e deri te kritikat radikale të Karl Marx-it për kapitalizmin, nga ekuilibrat teorikë të Leon Walras te ndërhyrjet e John Maynard Keynes-it gjatë krizave, ekonomia ka qenë dhe mbetet një fushë debatesh, jo një shkencë me receta të gatshme. Dhe pikërisht për këtë, historia e mendimit ekonomik është thelbësore për të kuptuar dinamikën e sotme.

Mendimi si udhëtim drejt alternativave

Të rinjtë nuk kanë nevojë për dogma, por për instrumente mendimi. Në një botë ku “mainstream-i” shpesh perceptohet si e vetmja rrugë, njohja e historisë së mendimit ekonomik hap dyert për të parë alternativa, për të qenë kritikë dhe për të menduar në mënyrë të pavarur.

Për shembull, është e rëndësishme të kuptojmë se si Joseph Schumpeter e lidhi zhvillimin ekonomik me inovacionin dhe “shkatërrimin krijues”, apo si Piero Sraffa rivlerësoi ekonomistët klasikë për të sfiduar ekonominë marginaliste. Augusto Graziani, përmes një qasjeje origjinale mbi qarkullimin monetar, kontribuoi në kuptimin e ekonomisë moderne përtej skemave standarde.

Po ashtu, figura si Joan Robinson, që thelloi kritikën ndaj teorisë neoklasike dhe ndihmoi në zhvillimin e ekonomisë post-Keynesiane, ose Friedrich Hayek, që mbrojti fuqimisht tregun e lirë dhe paralajmëroi ndaj rreziqeve të ndërhyrjes shtetërore, dëshmojnë për spektrin e gjerë të ideve që kanë ndikuar debatin ekonomik. Autorë si Thorstein Veblen, Herman Daly apo Daniel Kahneman kanë sjellë qasje të reja – nga institucionale, ekologjike e deri te ekonomia e sjelljes – që e lidhin ekonominë me realitetin social, mjedisor dhe psikologjik. Këto nuk janë thjesht emra librash, por perspektiva që pasurojnë të kuptuarit tonë për botën.

Përtej formulave: ekonomia si pasqyrë e shoqërisë

Ekonomia nuk është vetëm një sistem logjik numrash dhe modelesh – ajo pasqyron mënyrën se si e konceptojmë drejtësinë, përparimin, barazinë dhe përgjegjësinë. Historia e mendimit ekonomik na kujton se nuk ka një të vërtetë unike ekonomike, por një rrjet idesh që sfidojnë njëra-tjetrën dhe na nxisin të jemi intelektualisht të lirë.

Për këtë arsye, mendimi ekonomik nuk duhet të mbetet i rezervuar për ekspertët apo kabinetet e politikës – ai duhet të jetë pjesë e formimit kulturor të brezave të rinj, e diskursit publik, dhe e debateve në shkolla, universitete, media dhe shoqëri civile.

Një ftesë për të menduar ndryshe

Të kuptosh historinë e ideve ekonomike është si të ngjitesh mbi supet e gjigantëve – jo për të kopjuar vizionin e tyre, por për të parë më larg. Në Shqipëri, rigjallërimi i këtij diskutimi është i domosdoshëm. Është koha të ndërtojmë një kulturë debati mbi ekonominë, ku mendimi të jetë akt i lirë, dhe jo përsëritje mekanike. Vetëm kështu mund të ndërtojmë politika të mençura, ekonomi më të drejtë dhe shoqëri më të vetëdijshme. 

Bibliografi

• Blaug, M. (1997). Economic Theory in Retrospect. Cambridge University Press.
  Një histori klasike dhe shumë e njohur e teorive ekonomike, me vlerësime kritike të zhvillimeve kryesore.

• Heilbroner, R. L. (1999). The Worldly Philosophers: The Lives, Times, and Ideas of the Great Economic Thinkers. Simon & Schuster.
  Një prezantim i gjallë i jetës dhe mendimeve të ekonomistëve më të rëndësishëm, nga Smith te Keynes dhe më tej.

• Schumpeter, J. A. (1942). Capitalism, Socialism and Democracy. Harper & Brothers.
  Ku prezantohet koncepti i shkatërrimit krijues dhe roli i inovacionit në zhvillimin ekonomik.

• Marx, K. (1867). Capital: Critique of Political Economy.
  Analiza kritike e kapitalizmit dhe pasojat sociale e ekonomike të tij.

• Keynes, J. M. (1936). The General Theory of Employment, Interest, and Money.
  Themeli i ekonomisë moderne makroekonomike dhe idetë mbi rolin e shtetit në ekonomi.

• Sraffa, P. (1960). Production of Commodities by Means of Commodities. Cambridge University Press.
  Punë kyçe në rivlerësimin e teorisë klasike dhe sfidën ndaj ekonomisë marginaliste.

• Graziani, A. (2003). The Monetary Theory of Production. Cambridge University Press.
  Një qasje origjinale mbi funksionimin monetar dhe ekonomik në një kontekst modern.