Ne 20 vjetorin e nenshkrimit te Konventes se te Drejtave te Femijeve mendova t'a risjell perseri kete teme. Nje shtyse per te u be edhe kronika telvizive, mbi nje takim te zhvilluar me femijet shqiptare ne sallen plenare te Kuvendit te Shqiperise, ku femijet sherbenin vetem si sfond, sepse ne kronike u pasqyruan vetem deklaratat e kryetares se kuvendit, te cilat ishin thjeshte dhe teresisht ne funksion te debatit te rradhes te politkes se dites (bojkot,.. proteste.. demokraci ..e tj).
Disa muaj me pare shkas qe mora penen dhe shkrova keto rradhe u be komunikimi im on-line me Julian Adilin, i cili ne njerin prej mesazheve te tij me kujtonte se 12 vjet me pare, kur ai ishte vetem 11 vjec, ne ishim ndodhur ne te njejtin shesh, ne te cilin zhvillohej nje nga betejat per demokraci, si dhe prononcimi i nje ambjentalisti ne emisionin "Zone elire", i cili duke ju referuar nje inisiative te Bashkise Tirane: fushates mjedisore "Per reduktimin e mbetjeve urbane", veprimtari e cila zhvillohej kryesisht ne "Pavionin e qelqte" me mision edukimin e femijeve me kulturen e riciklimit te mbetjeve te krijuara nga veprimtaria jone e perditesheme (jo industriale por familjare). Ai e quajti kete nje kulture qe duhet t'u imponohet te rriturve dhe jo femijeve, te cilet ishin target kryesor ne kete aksion sensibilizues. Megjithese me kete prononcim ambjentalisti evidentoi faktin, qe kjo kulture mungon tek te rriturit, mendoj se rruga me e drejte do te ishte vleresimi i kesaj nisme si dhe per t'a thelluar pjesemarrjen ne ate projekt edhe me grupe te tjera moshore si te rinjte apo te rriturit.
Shembulli i Julianit, i cili sot aspiron te kete nje rol ne zhvillimin, emancipimin dhe ndryshimin e shoqerise sone, deshire kjo e kultivuar shume heret, qysh femije apo perpjekjet modeste te Bashkise Tirane per te perfshire edhe femijet ne qeverisjen e qytetit, nepermjet nje projekti bashkekohore, jane pjese e nje mentaliteti te ri, e nje filozofie te re qeverisese dhe pjesemarrjeje, e cila duhet perkrahur dhe nxitur me tej.
Perse femijet duhet te marrin pjese ne qeverisjen e qytetit? Deri ne nje moment grate amerikane, italiane, shqiptare apo gjetke nuk merrnin pjese ne jeten demokratike nepermjet votes. Psh. ne Italine fqinje, nje vend i zhvilluar, grate kane votuar per here te pare ne 1946, kur votohej per referendumin ku duhet te zgjidhej midis monarkise dhe republikes. Po ashtu deri ne nje moment ne Amerike edhe njerezit me ngjyre nuk e kishin kete te drejte. Duket qarte se deri ne ate moment mendohej se qeverisja e vendit ishte ceshtje burrash, pjeserisht racash, pervecese ceshtje teresisht per te rriturit. Keshtu qe eshte e veshtire te mendosh, qe sot 65 vjete me pas nga kjo here e pare e pjesemarrjes se grave, dikush te mendoj, qe femijeve u takon e drejta e pjesemarrjes ne qeverisjen e vendit.
Ne keto faqe do te mundohem te demostroj se jo vetem femijet kane kapacitet dhe te drejte, por se ne te rriturit kemi nevoje per ndihmen e tyre per te qeverisur qytetin ne se duam te shpresojme ne nje te ardheme me te mire dhe te qendrueshme per te shpetuar shoqerine tone.
Cilat jane shtyllat mbeshtetese te kesaj filozofie?
1.E thote shkenca.Deri nje shekull me pare, askush nuk i vitet e para te jetes se tij, si gje, qe tregonte se eksperiencat e rendesishme per zhvillimine e mepasem te tij duhej te kishin filluar me fillimin e shkolles fillore, me hapat e pare te medhenje. Pyetjes se cili eshte viti me i rendesishem i jetes se tij , Froud i pergjigjej pa hezituar: "Sigurisht viti i pare". Mbas Froud, Piget, Vygotsky,Bruner na kane ndihmuar te kuptohet se nje femije eshte i paisur me kompetence qysh ne ditet e para te jetes, keshtu qe eshte ne gjendje te kete idete e veta , te ndryshme nga ato te te rriturve dhe eshte i afte t'i shpreh ato.
2. E imponon ligji. Konventen e te drejtave te femijeve, nuk e kane kerkuar femijet, por e kane vendosur te rriturit e Kombeve te Bashkuara me 1989. Pothuajse qe te gjitha shtetet e kane nenshkruar dhe perfshire ate ne legjislacionin kombetar, duke e bere keshtu ligj te detyrueshem dhe te pacenueshem.
Cfare do te thote per nje shtet te kete ratifikuar Konventen dhe t'a kete transformuar ate ne ligj kombetar? Mbi te gjitha do te thote t'u njohsh femijeve, qysh nga lindja statusin juridik te qytetareve me te drejta te plota. Keshtu qe nuk mund te flitet me per "qytetare te ardheshem" ose te mbash pritshmeri tradicionale, kaq te zakoneshme tek te rriturit: t'a konsiderosh rendesine e femijeve per te nesermen e tyre si te rritur, qe do te jene dhe jo per qytetare edhe pse te vegjel, qe jane sot. Kjo do te thote te ndihesh i kufizuar nga ajo qe Konventa e thote me solemnitet ne nenet e saj: "gezojne disa te drejta, jo te respektuara te gjithe femijet e botes, jo vetem sepse shpesh jane te shfrytezuar, te shitblere, te dhunuar, por edhe sepse nuk njohin pasojat e tyre, kompetencat e tyre, dinjitetin e tyre". Keshtu Konventa parashikon se interesi i femijeve duhet mbrojtur ne se rastesisht hyn ne konflikt me interesat e te tjereve, duke cenuar keshtu te drejten e tyre. Por ne se per te rriturit impenjimi prane Kombeve te Bashkuara eshte realisht i perbashket, per shkak te prezences se tyre, ata duhet te jene disponibel edhe per pjesemarrjen e femijeve, ne pushtetin qe ushtrojne kur marrin vendime qe perfshijne femijet. Kjo eshte eksperimentuar ne shkolla dhe ne universitete si kudo ne bote edhe ne vendin tone.Mjafton te kujtojme qeverite e nxenesve apo ato studentore si dhe senatet respektive, te cilat ne veprimtarine e tyre respektojne rregullat demokratike, respektivisht ne perputhje me organet, qe u referohen. Keto projekte ne vendin tone financohen dhe mbeshteten nga Unicef.
Keshtu qe duhet te jemi te ambjentuar me nje krybashkiak qe konsulton qytetaret e vegjel, pasi edhe pse ne qytet nuk jetojne vetem femije eshte e veshtire te imagjinosh nje vendim te marre nga keshilli bashkiak qe nuk perfshin edhe femijet. Por njezet vjete mbas aprovimit te Konventes se Kombeve te Bashkuara per Femije, askush tek ne nuk e ka theksuar me qartesi te mjaftueshme kete nevoje dhe askush nuk eshte preokupuar te definoj forma te pershtateshme per konsultimin dhe pjesemarrjen e femijeve ne jeten e familjes, shkolles apo te qytetit.
Ka dhe nje aresye tjeter, ndoshta me te fuqishme dhe me preokupante qe na detyron te kerkojme ndihmen e femijeve. Gjenerata jone nuk po ushtron pergjegjesite e saj per gjeneratat e ardheshme. Stergjysherit, gjysherit dhe prinderit tane kane bere shume sakrifica per te na dhene nje jete me te mire.Mjafton te kujtojme vuajtjet , qe duhet te perballonin nenat tona, perpara hyrjes se lavatrices, frigoriferit apo hekurit elektrik ne shtepiat tona. Megjithe keto mungesa ato kane ditur te na krijojne kushte te tilla jetese, qe shpresa jone per nje jete me te mire te shtohej.
Por cfare po ben gjenerat jone? Me ndergjegje eshte duke shkaterruar boten ne te cilen ne jetojme, duke krijuar per femijet dhe niperit tane kushte jetese me te keqija se tonat. Ky fenomen shkaterrues po perfshin progresivisht shpejt edhe vendin tone. Nga kerkimet e fundit europiane rezulton, qe ndotja atmosferike eshte duke prodhuar nje pakesim mesatar t jetes te pakten 9 muaj per seicilin prej nesh. femijet dhe niperit tane do te duhet te jetojne ne nje ambjent ku do te jete me thjeshte te vdesesh nga tumoret per shkake te ndotjes atmosferike dhe ku do te jene me te mundeshme efektet kardiovaskulare, per shkake te moslevizshmerise se detyruar te femijeve tane te denuar te qendrojne perballe televizorit, sepse per shkake te automobilave tane( ne rritje), kemi bere jo praktikisht te perdoreshme hapesirat publike urbane.
Gjysherit tane ishin largepames dhe programonin jeten e gjeneratave te ndryshem( vendimet dhe planet qe ndermerrnin duhet te garantoni shatete breza). Pra ata ishin te afte te investoheshin per nje te ardheme , qe ata nuk do ta gezonin, nga e cila do te perfitonin femijet dhe niperit e tyre. Kurse sot askush nuk mund te ndermarri vendime kaq radikale, por jemi mbyllur ne Unin tone. Askush nuk leviz. Perballe cdo kercenimi kerkohet nderhyrje administrative. Jemi ne eren e politkes. Nuk kemi me vendimet e gjysherve tane per gjeneratat e ardheshme, por kater vitet e politikaneve, qe i kemi zgjedhur per ta qeverisur per 4 vjete interesat tona. Ne fakt keter vite reduktohen ne dy, sepse vitin e pare duhet te ambjentohen dhe kuptojne, kurse te fundit te pergatiten per zgjedhjet e ardheshme. Poltikanet te cileve u kemi besuar detyren (njehere e nje kohe te gjysherve dhe baballareve tane), per te na prezantuar dhe per te pergatiture te ardhmen e femijeve dhe nipave tane, shpesh i preokupon me shume vazhdimesia e karrieres se tyre politke se sa mireqenia e zgjedhesve te tyre.
Ne kete klime dhe ne keto kushte rriten femijet tane, ne qytetet tona, ku modeli i ofruar prej nesh eshte: Nje qytet i te rriturve dhe per te rriturit. Qyteti eshte vendi i takimeve dhe i shkembimeve. Ne te hapesira urbane eshte e perbashket nuk ka lagje te ndryshem per nivele te ndryshem sociale. Ne rruget e qytetit pallatet e te pasurve, shpesh vepra te arkitkteve te medhenje, lartesohen perkrah shtepizave modeste. Ky altrenim nderton nje ritem urbanistik, qe i ben shume te bukura qytetet europiane. Gjithashtu edhe ne qytetet tona, pavaresisht nivelit te zhvillimit ka ekzistuar e njejta nderthurrje. Ne dhjetevejecaret e fundt keto qytete po i ngjasojne gjithnje e me shume modelit mesjetar. Qendrat historike po boshatisen, duke u vendosur ne to qendra bisnesi e administrative, sipas kritereve te reja te zhvillimit: ndarjes dhe specializimit: qendrat historike per bamkat, dyqanet e luksit dhe te argetimit, periferia per te banuar. Pastaj jane vendet per femije, kopshtet, parqet e lojerave,vendet per pleq, qendrat e te moshuarve, qendrat e dijes (nga shkollat fillore deri tek universitetetet), qendrat shendetesore etj. Kesaj tendence nuk po i shpetojne as qytetet tona. Ne kete qytete femijet tane nuk mund te jetojne disa eksperienca thelbesore per zhvillimin e si aventura, kerkime, zbulimi i te rejave, rreziku, kapercimi i pengesave dhe keshtu qe nuk nuk mund te perjetojne kenaqesine dhe emocionin. Shkurt nuk mund te luajne. Keto eksperienca kane nevoje per dy kushte themelore te cilat jane duke u zhdukur: koha e lire dhe hapesirat publike. Eshte e veshtire qe femijet te dalin te vetem nga shtepia, duke kerkuar te shoqerohen per te shkuar ne nje vend te pershtateshem per te luajtur me ta. Veshtiresite ambjentale, te verteta ose te supozuara, kane bindur prinderit, qe ky qytet nuk garanton nje femije 6-10 vjecar te dali vetem, keshtu qe ajo qe ishte koha e tyre e lire eshte kthyer ne nje kohe te organizuar, duke iu dedikuar aktiviteteve te ndryshme brenda apo jashte shtepise, rigorozisht te programuara dhe zakonisht te paguara. Nga njera ane televizori, plystation, interneti, nga ana tjeter kurse te ndryshme, mbasdite ne sport, arte apo gjuhe te huaja. Prej ketu buron nevoja e nje qyteti per femijet. Si duhet te jete ai?
Te ndergjegjeshem per kete situate shume preokupante, te nevojes se nje ndryshimi te shpejte dhe rrenjesore del ne pah , qe te rriturit nuk jane te gatshem dhe te disponueshem per te reduktuar privilegjet e tyre, qe duke kompromentuar shendetin dhe mireqenien e femijeve dhe nipave te tyre, i sigurojne vetes sot komoditet dhe avantazh. Nga keto konsideracione lindi projekti "Qyteti i femijeve", i cili i fton kryebashkiaket dhe administratoret e qyteteve te ndryshojne pikereferimin, duke perfshire pervec qytetareve te rritur dhe prodhues, si parameter edhe femijet.
Vazhdon pjsa e dyte me Titull "Qyteti i femijeve"
Nessun commento:
Posta un commento