“Njeriu qysh nga fillimi eshte thirrur ne pune”.
Ne 1981 thuajse tridhjete vjete me pare Giovanni Paolo II, shkruante keshtu ne te famshmen “Enciklike Laborem exexsens”:
“Puna e njeriut eshte nje celes, ndoshta celesi me thelbesor, i te gjitha ceshtjeve sociale”.
Kaluan vite dhe ky percaktim u tejkalua sepse puna po behej progresivisht nje variabel gjithnje e me i margjinalizuar kundrejt proceseve sociale dhe ekonomike. Ne 2008, akoma me teper ne 2009 dhe ne 2010, eshte duke ndodhur nje rizgjim nga ky gabim, nje motiv me shume per nje reflektim te kujdeshem. Strategjia e Lisbones e rishikuar ne Mars 2010 apo edhe vet programi Europa 2020 kane ne qender te tyre problemin e punesimit krahas rritjes ekonomike. Fatkeqesisht ishte vetem kriza ekonomike me efektet e saj negative mbi punesimin ajo qe beri te mundur rizgjimin nga ky gabim perceptimi dhe jo nje reflektim i natyreshem. Fjalet e Giovani Paolo II nuk ishin frut i nje konstatimi sociologjik apo historik, por nje refleksion i nje natyre antropologjike, sipas te ciles puna eshte rrenjosur ne idenitetin e vet njeriut. Puna per njeriun nuk eshte nje vokacion i rastesishem, por perben ne vecanti mundesine e qenieve njerezore per te qene protagoniste te ndertimit te vetes dhe te botes ne te cilen jetojne. Puna eshte nje akt krijues me te cilin njeriu shpreh veten dhe manifeston lirine si dhe rolin e tij ne kete bote.
Eshte e pamundur te mendosh nje bote ku puna eshte faktor i rastesishem. Thjeshte ajo eshte nje bote qe nuk mund te ekzistoje, nje bote, e cila do te provokonte shtremberime interpretative ne te gjitha nivelet. Nuk eshte se duke eleminuar punen shoqeria behet me humane: puna nuk eleminohet ne planin real, por me zgjedhjet qe kemi si objektive apo subjektive do te kemi si efekt indirekt vetem ate te ndrydhjes se punesimit, gje qe do te thote se puna e njeriut eshte konsideruar nje varibel i pavarur pereth te cilit ekonomia duhet te vetrregullohet, pasi vetem keshtu mund te thuhet se ajo finalizohet tek personi dhe jo e kunderta. Prioriteti i aksesit per pune dhe plotesimi i kesaj mundesie per te gjithe, buron jo vetem si nje aresye antropologjike por edhe si nje aresye ekonomike. Sforco sociale dhe politike ne kete sens eshte e kerkuar per shkak te centraliteit te njeriut ne kete proces dhe avantazhet do te jene ne te gjitha nivelet.
Eshte domosdoshmeri te bejme humane punen duke mos e kthyer ate ne nje skllaveri moderne apo meshirim te pabarazise dhe skllaverise ose ne nje veprimtari kaq te rende sa per te mos dhene asgje ne perfundim, por te jete nje mundesi ku gjithekush te shpreh identitetine vet, lirine, kreativitetin dhe pjesemarrjen aktive ne ndertimin e te mirave te perbashketa ne menyre te qendrueshme.
Pra puna duhet te jete ne cdo shoqeri shprehje e idenitetit thelbesore te cdo burri dhe gruaje, nje pune e zgjedhur lirisht qe asocion ne menyre efikase punetoret burra dhe gra ne zhvillimin e komuniteit te tyre, nje liri e cila ne kete menyre u lejon punetoreve te jene te respektuar jashte cdo diskriminimi, nje pune qe mundeson kenaqjen e nevojave familjare si dhe ato te shkollimit te femijeve, pa te cilen edhe keta te fundit shtrengohen te punojne, nje pune qe u lejon punetoreve te organizohen lirisht ne struktura qe mundesojne degjimin e zerit te tyre, nje pune e cila le hapesiren e mjaftueshme per te gjetur rrenjete tyre, ne nivel personal, familjare dhe shpirteror, nje pune e cila u mundeson punetoreve nje pension te larte, per te kaluar nje pleqeri dinjotze. Mendoni per nje cast pasigurine e te ardhmes per mijera te punesuar ne te zeze.
Ka edhe nje tjeter aspekt te cilit duhet t’i kushtohet kujdes dhe rendesi, i cili eshte qe puna, si teme ne vetvete, nuk mund te eleminohet ne planin e reflektimit publik, nga debatet publike. Te mos flasesh per punen dhe punesimin do te ishte nje fatkeqesi (dhe ka qene e tille ne keto vitet e fundit), do te ishte nje syrgjynosje e ketij fakti, qe te trajtosh si private c’ka nuk eshte dhe nuk mund te jete nje fakt thjesht private, sepse puna eshte ajo nga varet shoqeria ne teresine e saj, koezioni social dhe vet demokracia.
Afazia (humbja e aftesise se te folurit, memeceria) e refleksionit publike kundrejte temes se punes eshte shume e rrezikeshme dhe djallezore.
Ajo eshte shenje e qarte e largimit nga jeta reale nga ana e atyre qe adminsitrojne axhenden e debatiti publik dhe politik. Njerezit megjithate ne te mire dhe ne te keqe, perballen ne menyre konstante me punen ose me mungesen e saj, dhe nga ketu duhet te nise cdo diskutim social dhe poltik, per te qene te besueshem dhe mbi te gjitha per te ndermarre veprime sociale dhe poltike ne favor te punes dhe punesimit.
Ne se puna mungon ne debatin publik eshte e veshtire qe te behet nje prioritet per ata, qe kane pergjegjesine politike te krijojne klimen e pershtateshme per celjen e vendeve te reja te punes sidomos ne kohe mediatike si kjo qe po jetojme.
Reflektimi publike do te kishte edhe nje funskion tjeter: ate qe te ndihmoje personat te elaborojne dhe rielaborojne vazhdimisht temen e punes dhe punesimit edhe ne terma te konteksit. Behet fjale, qe duke folur te ofrohen spunto edukuese, per te ndihmuar individet qe te perceptojne se puna e tyre vazhdimisht eshte nje komponente esensicale qe perfshin te gjithe, e cila eshte realisht pjesemarrja ne ndertimin e dickaje personale dhe te perbashket ne te njejten kohe dhe qe kjo eshte efektivisht me e veshtire referuar momentit kritike, qe nje individ e largojne nga puna, duke e leshuar ne nje boshllek total ne te cilin ndihet mungesa e mardhenieve dhe e rrjeteve sociale, te cilat mund te ndihmojne per te kaluar veshtiresite. Do te ishte shume e rendesishme qe kjo ceshtje te trajtohej duke pasur ne fokus edhe te rinjte.
E thene ndryshe dhe ne menyre me te thelluar behet fjale qe te futet ne debatin publik edhe nje reflektim ne sensin e punes njerezore: ne sensin material, sensin personal, sensin relacional. Media mund te jape nje kontribut ne kete drejtim rreth sensit domethenes te punes. Pra sfida e edukimit qe eshte duke u zhvilluar ne keto vite duhet te permbledh edhe punen.
Keto mendime me linden sot ne diten e 1Majit, ne diten e festes se punetoreve ku ndihet qarte prezenca e diskutimit dhe dilema: c’duhet bere ne kete dite: duhet festuar apo duhet protestuar?
Argumenat pro dhe kunder ne te dy rastet nuk mungojne. 1 Maji realisht eshte dita simbol e te drejtave te plota te punetoreve. Forca simbolike e festes se 1 Majit eshte e pazgjidheshme nga kuptimi i ecjes se gjate e te mundimeshme nepermjet te ciles kaluan kerkesat e drejta te punetoreve per kushte pune te respektueshem dhe dinjitoze.
Kjo ecje ne faqet e luftes, konsideruar edhe tragjedite qe e kane shoqeruar ne etapa te ndryshme, te kurajos dhe sakrificave te punetoreve qe jane protagoniste te festes se 1 majit sigurisht qe eshte deshmi domethenese. Merita me e madhe qendron ne faktin qe eshte arritur te ndertohet me nje kthjelltesi te lavderueshme, nepermjete nje aparati rigoroz dokumentar momentet me te larta te nje periudhe te gjate te realizimit te ketyre te drejtave, por edhe te konflikteve te ashpra qe kane shoqeruar dhe qe kane influencuar asetet sociale dhe institucionale.
Sot protogoniset e kesaj dite jane ne zvogelim progresiv, sepse vendet e punes pakesohet nga njera ana dhe papunesia rritet nga ana tjeter. Sa i pavlere duket ne kete rast diskutimi: te protestojme apo te festojme? Sot ka me shume nevoje per programe kombetare te ngjashme me ato qe percakton Agenda e Lisbones, ku rritja ekonomike te mos jete qellim ne vetvete, por te kete objektiv edhe rritjen e punesimit dhe per rrjedhoje edhe ate te mireqenies se familjeve shqiptare.
Luiza Hoxhaj
Tirane me 1 Maj 2010
Publikuar ne gazeten on-line cene-alb.com
Nessun commento:
Posta un commento