Dalia Presidente-një rast që të frymëzon

   

        “Midis barazisë gjinore dhe zhvillimit ekonomik, ekziston një lidhje më pak lineare dhe më e thjeshtë se sa politikbërësit (policy-makers) dhe ekonomistët e akademikët bëjnë shpesh të duket.

                            Esther Duflo,nobelist në ekonomi

Midis zhvillimit ekonomik dhe “gendermpawerment”, ekziston një relacion i thellë dhe që sic ka theksuar me forcë nobelisti Amartya Sen shkon në brendësi të drejtimit: “zhvillimi ekonomik mund të japë një shtytje të jashtëzakonëshme për të reduktuar pabarazinë midis burrave dhe grave dhe anasjelltas diskriminimi ekonomik, social apo juridik kundrejtë grave, mund të frenoj zhvillimin ekonomik”.

T’i japësh forcë grave, në sensin që t’u japësh atyre mundësinë të kenë akses në të mira të cmuara, midis të cilave : shëndeti, edukimi arsimor apo pjesëmarrja në jetën politike, mund të stimuloj nxis arritjet ekonomike të vendeve në zhvillim, duke konsideruar që megjithatë zhvillimi ekonomik nuk eleminon plotësisht pabarazinë.

Për ta jetësuar këtë konkluzion ju referova shembullit të Presidentes së Lituanisë. Dalia Grybauskaite komisaria europiane për bilancin, e cila është që nga korriku i vitit të kaluar e para Presidente grua e Lituanisë dhe njëkohësisht gruaja e dhjetë në botë që kryen këtë detyrë. Natyrisht që ky është nja lajm që meriton vëmendje edhe sot mbas një viti.

Bionde, rrezatuese, me një krehje të thjeshtë, me flokë të prera shkurt që evidentojnë mirë fytyrën dhe që venë në pah një shprehje dinamike të lehtë, 53 vjecarja elegante e lauruar në ekonomi politike në Universitetin e Leningradit Dalia Grybauskaite, është presidentja e re e Lituanisë, fituese e zgjedhjeve presdienciale në 17 Maj të vitit 2009. Një rezultat elektoral që nuk ka pasur rezonancë të lartë, në se nuk do të njoftohej nga ana e mjeteve të informimit. E megjithatë ky është një sinjal pozitiv për rolin politik femëror në nivel ndërkombëtar. Kështu Grybauskaite e testuar si komisare për bilancin e UE është gruaja e dhjetë në nivel botëror që zgjidhet presidente e një republike.

Përvec Grybauskaite një Presidente grua është zgjedhur në Finlandë, Tanja Halon Halonnen, në Islandë Maria Mac Aleese, në Zvicër Michelin Calmy Ray, në Letoni Veira Viki Freiberg. Në Filipine Gloria Arreyo, në Liberi Elein Johnson Sirleof, në Kili Michelle Bechelet, në Indi, Praktibha Patit, në Argjentinë Cristine Fernanda Kreher.

Për arësye dinastie edhe tre gra të tjera janë kryetare shteti. Këto janë: Mbretëresha Margrethe II në Danimarkë, Beatrice, në Vendet e Ulëta, Elisabeta e II në Mbretërinë e Bashkuar.

Dalia Grybauskaite u prezantua në garë si kandidate e pavarur dhe ka arritur një rezultatë të lartë qysh në raundin e parë më 69,04 % të votave nga 51,88% e popullsisë pjesëmarrëse në votim. Por kjo nuk mjafton. Ajo që është duke përballuar tashmë është një situatë shumë impenjative. Lituania është pjesë e një krize që po kalojne vendet balltike. “…shija e fitores është pesha e përgjegjësisë” ka deklaruar Dalia kur u “bë e qartë” se ajo ishte fituesja e kësaj gare elektorale. Pika a parë e programit të saj është transparenca e administratës publike.

“Gruaja e hekurt e Balltikut” sic e kanë mbiqujatur, është një person me eksperiencë të madhe, sic thashë më lartë ajo ka qenë Komisare europiane për buxhetin.

Paraardhësi i saj një 83 vjecar ka qenë për 10 vjetë President i Lituanisë. Në këto kushte mandati i Grybauskaite është i një rëndësie të madhe dhe marzhi i manovrës me brendi të gjerë. Në fakt prerogativat e Presidentit, në këtë rast të Presidentes, së Republikës në Lituani janë të okupohet në mënyrë esenciale me politikat e jashtëme.

Për zgjedhësit Dalia Grybauskaite përfaqëson një figurë “leonike”, personin kompetent, si në cdo situate demostrohet të janë gratë, që do të dijë të drejtojë fatet e vendit. Ata besojnë, që do të dijë të ketë më shumë peshë në jetën politike edhe për administrimin ekonomik të vendit vërtet në vështirësi.

Në trimestrin e parë të 2009 produkti i brendëshëm bruto i Lituanisë zbriti në 12,6 %, kundrejt të njëjtës periudhe të vitit 2008, dhe kjo mbas pothuajse 10 vjet rritjeje dhe një bumi në 5 vitet e fundit.

Fushata e saj elektorale ka patur një efekt në ngritje në stabilitetin ekonomik, në stimulimin e eksporteve dhe në lehtësitë fiskale për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Idetë e saj kanë ngjitur dhe kanë qenë të vlerësuara nga lituanezët e qeverisur nga një qendër e djathtë plotësisht e kritikueshme për recensionin dhe që nuk ka ditur të administrojë krizën dhe rastet e presupozuara korruptive.

Por kthehemi në vështrimin e fillimit që korrenspondon me faktet. Për Grybauskaite është folur në fillim si për një lajm, i cili nuk mund të lihej në asnjë mënyrë në heshtje, por që ka mbetur plotësisht në shurdhëri pas legjitimimit. Duket për disa nuk ishte interesante të kuptojnë, të dinë dhe as të citojnë psh një përshkrim të zellëshëm, të karrierrës së saj të ngarkuar dhe të suksesëshme, që tani kishte në plane të parë eksperiencën si përfaqësuese e Unionit Europian.

Përtej rastit personal dhe ky i presidentes të një vendi jo të largët, jo të panjohur dhe as të prapambetur, mund të shënojnë së përballë suksesit dhe arritjeve të realizuara nga një grua e kalibrit të lartë dhe komplimentues, mund të nxirren konkluzione dobiprurëse.

Së pari rritja e interesit dhe kulturës për ta parë gruan në nivelet më të larta të vendimarrjes. Ka ende pak interes në këtë drejtim, mungon kultura e personazhit “kryetar shteti” grua, me kompetencat ekonomike dhe politike tradicionalisht prerogative mashkullore. Hapi përpara megjithatë është bërë, presidente të republikës ndofta janë pak por atyre u duhet venë veshi.

Zërat keqëdashës, janë gjithmonë prezent dhe u bënë cështje edhe në “G8 e grave”, që u mbajt në Romë shtatorin e kaluar, ku rasti i Dalia Grybauskaite u referua si shembull. Nga ky aktivitet i rëndësishëm ndërkombëtar lindi inisiativa, e cila ka propozuar një slogan” Respect Women. Respect Word” dhe një imazh me një trendafil të bardhë, simbol i dlirësisë dhe thjeshtësisë femërore, që prezanton lancimin e një fushate informuese me këtë temë. Në vidio shfaqet një bojë e zezë, e cila ndot ujin në të cilin është një trendafil i bardhë, i cili progresivisht nxihet nga boja, duke na thënë: “Dhuna ndaj grave hidhëron botën. Na ndihmoni ta ndalim”. Mesazhi i përbashkët i sloganit dhe imazhit është që: Gratë duhet të respektohen në cdo fushë: në familje, në shkollë, në punë dhe në politike.

Së dyti nga ky rast evidentohet qartë rëndësia esenciale e besueshmërisë, ndaj elitave politike qëndrore apo lokale, besueshmëri e cila duhet pranuar që është në nivela të ulëta edhe në vendin tonë.

“Mendoj se elita politike është shvlerësuar” –ka thënë vet Grybauskaite “ dhe që zgjedhësit nuk besojnë tek politikanët lokale. Eksperienca ime dhe rezultatet që kam arritur në karrierën time demostrojnë se unë jam e besueshme”.

Këtë rënie të besueshmërisë ndaj elitave politike e tregon qartë rritja në përqindje të lartë, e “partisë së abstenuesve”, sic e përkufizoi gazetari i mirënjohur Enrico Montana, në një interviste televizive në Top-Chanell, duke përmendur shifrën 36%, të nivelit të abstenuesve në vendin e tij të zhvilluar (Italinë). Në nivele akoma më të larta, mbi 50%, është mos pjesëmarrja në votime edhe në vendin tonë, mospjesëmarrje e cila përvec faktorëve të tjerë, në masë të konsiderueshme është shprehje e mungesës së besueshmërisë.

Në raste të tilla mungesë besueshmërie prezenca e alternativave të tjera sic, është rasti i një figurë eksperteje, (rasti Dalia), e cila kandidon si e pavarur është shpëtuese apo me efekte shëruese dhe shëndoshëse për demokracinë dhe ekonominë e një vendi. Duhet pranuar se mundësi të tilla në vendin tonë për shkak të sistemit tonë zgjedhor dhe sidomos zbatimit të tij jo korrekt janë në minimum. Është rasti të ndryshojmë.

Së treti, duke lënë mënjanë faktin që jemi në rastin e një Presidenteje grua, rasti i Dalias, tregon domosdoshmërinë e pasjes së një figure të fortë, sic është ajo e Presidentit të zgjedhur me votim direkt nga populli. Në se i referohemi situatave të fundit politike në vendin tonë, shihet qartë se Presidenti i Republikes tek ne është një figurë e pafuqishme dhe e paafte të zgjidh situata të caktuara politike, jo thjesht për mungesë kapaciteti personal, i cili nuk ka kushte që të provohet, por për pafuqi kompetencash, të cilat i jane reduktuar së tepërmi me ndryshimet e fundit kushtetuese, të 21 Prillit 2008. Mënyra se si ai zgjidhet e ka kthyer vete Presidentin e Republikës në një figurë të brishtë.

Konsideruar faktin që Lituania është një vend me të njëjtën të kaluar ish komuniste si vendi ynë, por që ndryshe nga ne ka përshkuar një rrugë më të suksesëshme, sot është një vend anëtar i BE me një ekonomi relativisht të shëndetëshme, mendoj se ne duhet ti referohemi asaj edhe për të hedhur një hap tjetër të rëndësishëm konstitucional, i cili do të ishte: Zgjedhja e Presidentit të Republikës me votim direkt nga populli. Kjo do të mundësonte pasjen e një Presidenti, i cili do të ishte vërtet garant i Kushtetutës dhe unitetit të popullit, pa cënuar thelbin e të qënit të Shqipërisë një Republikë Parlamentare. Me një figurë të tillë do të rritej më tej besueshmëria e publikut, pse jo dhe qëndrueshmëria e vendit. Duke e konsideruar zërin tim një zë tepër modest ndofta ky mendim do të shërbente për të lancuar një diskutim të gjerë në këtë drejtim.

Luiza Hoxhaj

Tiranë më 28.06.2010

Ky shkrim është botuar në gazetën "Tirana Observer"