Tirana në Ngritje: Aglomerimi Urban si Sfida dhe Mundësi

Nga Luiza Hoxhaj

Në dekadat e fundit, Tirana është shndërruar në simbolin më të dukshëm të urbanizimit të përshpejtuar në Shqipëri. Nga një qytet me konture të qarta dhe funksione të përcaktuara, është kthyer në një entitet kompleks që përthith njerëz, investime dhe ide, por që njëkohësisht përjeton tensione të forta mjedisore, infrastrukturore dhe sociale.

Rritja e Tiranës nuk është më thjesht një çështje urbanistike; është një ngjarje politike, ekonomike dhe shoqërore që sfidon konceptet tona mbi planifikimin, drejtësinë hapësinore dhe të ardhmen e qytetit të jetueshëm.

Tirana është sot qyteti më i madh në vend, por edhe më i ndjeshëm ndaj efekteve të aglomerimit: mbingarkesë infrastrukturore, ndotje ajri, ngushtimi i hapësirave publike dhe humbja graduale e funksionit të tyre social, rritje e çmimeve të banesave dhe fragmentarizim i komuniteteve urbane. Këto janë simptoma të një zgjerimi që po ndodh pa një kornizë të qartë drejtimi.

Ndërsa Tirana rritet, po ashtu edhe ndikimi i saj mbi qytetet përreth. Por Shqipëria ende nuk ka zhvilluar një qasje metropolitane të mirëfilltë, siç kanë bërë shumë qytete europiane për të përballuar zgjerimin urban.

Çdo qytet ka kufij të brendshëm të qëndrueshmërisë: burime ujore, kapacitet tokash, ndotje të përballueshme, transport të menaxhueshëm, apo edhe kapacitet institucional për të shërbyer popullatën. Rritja jashtë këtyre kufijve krijon tensione që, nëse nuk adresohen, kthehen në kriza urbane.

Tirana ka kohë që po zhvillohet më shpejt se sa mundësitë e saj reale. Prandaj është jetike që planifikimi i saj – dhe i gjithë zonës metropolitane – të udhëhiqet nga balanca midis nevojave reale të banorëve dhe burimeve që qyteti (dhe territori përreth) disponon.

Shembujt nga Europa – si Lille në Francë, Stuttgart në Gjermani apo Ljubljana në Slloveni – tregojnë se sfidat e aglomerimit mund të përballohen me agjenci të përbashkëta planifikimi urban e rajonal, qeverisje të koordinuar mes qyteteve dhe investime në transport të integruar.

Në këtë frymë, Trekëndëshi Tiranë–Durrës–Elbasan përfaqëson një mundësi të artë për të krijuar një metropol funksional shqiptar, që nuk mbështetet vetëm në rritjen e Tiranës, por në një shpërndarje më të mençur të zhvillimit.

Ndërsa stoku i banesave shtohet dita-ditës dhe qytetet tona zgjaten drejt periferive me një ritëm që shpesh nuk ndjek as logjikën as nevojën, gjithnjë e më shpesh Tirana – por jo vetëm ajo – i ngjan një prej atyre “qyteteve të padukshme” të Italo Calvinos, ku shtresëzimet urbane rriten si rrathë të një spirale që shtrëngohet gjithnjë e më shumë, por pa thelb të vërtetë brenda. Kemi gjithçka, përveç një ndjesie të jetueshmërisë.

Prandaj, nëse nuk kthehemi te thelbi – te nevojat e banorëve, te burimet reale dhe te kohezioni social e hapësinor – qytetet tona rrezikojnë të humbasin jo vetëm formën, por edhe shpirtin

💬 Ky artikull është pjesë e ciklit të reflektimeve mbi aglomerimin urban në Shqipëri dhe Ballkan, me fokus në qytetet bregdetare që po përjetojnë presione të reja zhvillimi.