Per te hyre ne Europe duhet te ndryshojme

Per te hyre ne Europe eshte e domosdoshme nje thirrje e ndergjegjes kolektive e cila duhet te perfshije edhe komportimin individual te shume shqiptareve te cdo krahu politik dhe social. Shume shqiptare duhet te konsiderojne, qe jetojme ne vitet kur: Bota po ndryshon radikalisht. Edhe ne duhet te ndryshojme komportimet tona dhe priteshmerite tona ne sensin europian per te ruajtur perpsektiven tone europiane.

Un New Deal per il lavoro

Un New Deal per il lavoro - micromega-online - micromega
 

di Luciano Gallino, da Repubblica, 22 gennaio 2012

Ci sono due strade per creare occupazione. Una è quella delle politiche fiscali: lo Stato riduce le tasse alle imprese per incentivarle ad assumere. L'altra vede lo Stato creare direttamente posti di lavoro. Rientrano palesemente nella prima le misure predisposte dal governo che sono entrate in vigore a gennaio.La più rilevante sta nell'articolo 2: prevede, per le imprese che assumono a tempo indeterminato giovani sotto i 35 anni, una deduzione Irap di 10.600 euro per ogni neo assunto, aumentata della metà per le imprese del Meridione.

C'è una obiezione di fondo alle misure del governo: le politiche fiscali presentano una serie di inconvenienti che ne limitano molto la capacità di creare occupazione. Anzitutto esse offrono incentivi a pioggia, ossia non distinguono tra i settori di attività economica in cui appare più utile creare occupazione. Un nuovo assunto è un disoccupato in meno, però sarebbe meglio per l'economia se l'assunzione riguardasse un centro di ricerca invece che un fast food, scelta che non si può fare con incentivi del genere. In secondo luogo bisognerà vedere se le imprese aumentano realmente il personale grazie alle assunzioni incentivate dagli sgravi fiscali, oppure se ne approfittano licenziando appena possono un numero ancora maggiore di quarantenni. Infine le politiche fiscali hanno un effetto incerto. Un'impresa che sa di fruire entro l'anno fiscale di uno sgravio di imposta per ogni assunzione non è detto si precipiti ad assumere tot operai o impiegati il 2 gennaio. È possibile che aspetti di vedere come andranno i futuri ordinativi, i crediti che ha richiesto, i pagamenti dei clienti in ritardo di un anno; con il risultato che, ove decida di assumere, lo fa magari a novembre. Uno sfasamento troppo lungo a fronte di 7 milioni di disoccupati e male occupati in attesa.

Veniamo alla seconda strada. Dagli Usa provengono due casi che attestano, da un lato, la scarsa efficacia delle politiche fiscali per creare occupazione; dall'altro, il ritorno dell'idea che il modo migliore per farlo consiste nel creare direttamente posti di lavoro. A febbraio 2009 il governo Obama varò una legge sulla ripresa (acronimo Arra) comprendente un pacchetto di 787 miliardi di dollari tra riduzione di imposte, prestiti e facilitazioni di vario genere. Secondo uno studio di due consiglieri del presidente, grazie a tale intervento si sarebbe evitato che la perdita di posti di lavoro toccasse i 5 milioni, mentre entro fine 2010 se ne sarebbero creati 3.675.000 di nuovi. E la disoccupazione avrebbe toccato al massimo l'8% a metà 2009 per scendere presto al 7. In realtà i posti di lavoro persi dopo l'entrata in vigore della legge hanno superato gli 8 milioni, quelli creati ex novo erano soltanto un milione e mezzo a metà 2011 e il tasso di disoccupazione ha toccato il 10%.

Forse scottato dall'insuccesso di Arra, a ottobre 2011 il presidente Obama ha presentato al Congresso un altro piano in cui le politiche fiscali hanno ancora un certo peso, però accanto ad esse propone lo stanziamento di 140 miliardi di dollari per mantenere in servizio 280.000 insegnanti; modernizzare oltre 35.000 scuole; effettuare investimenti immediati per riattare strade, ferrovie, trasporti locali e aeroporti e ridare così un lavoro a centinaia di migliaia di operai delle costruzioni. In sostanza, il governo Usa ha deciso di puntare meno sui tagli di tasse e assai più su interventi diretti “per creare posti di lavoro adesso” (così dice la copertina del piano). È un passo significativo verso un recupero da parte dello Stato del ruolo di datore di lavoro di ultima istanza, quello che durante il New Deal creò in pochi mesi milioni di posti di lavoro.

Uno Stato che voglia oggi rivestire tale ruolo assume il maggior numero possibile di disoccupati a un salario vicino a quello medio (intorno ai 15.000 euro lordi l'anno), e li destina a settori di urgente utilità pubblica; tali, altresì, da comportare un'alta intensità di lavoro. Quindi niente grandi opere, bensì gran numero di opere piccole e medie. Tra i settori che in Italia presentano dette caratteristiche si possono collocare in prima fila il riassetto idrogeologico, la ristrutturazione delle scuole che violano le norme di sicurezza (la metà), la ricostruzione degli ospedali obsoleti (forse il 60%). Significa questo che lo Stato dovrebbe mettersi a fare l'idraulico o il muratore, come un tempo fece panettoni e conserve? Certo che no. Lo Stato dovrebbe semplicemente istituire un'Agenzia per l'occupazione, che determina i criteri di assunzione e il sistema di pagamento. Dopodiché questa si mette in contatto con enti territoriali, servizi per l'impiego, organizzazioni del volontariato, che provvedono localmente alle pratiche di assunzione delle persone interessate e le avvìano al lavoro. È probabile che non vi sarebbero difficoltà eccessive a farlo, visto le tante Pmi, cooperative e aziende pubbliche, aventi competenze idonee in uno dei settori indicati, le quali potrebbero aver interesse a impiegare stabilmente personale il cui costo è sopportato per la maggior parte dallo Stato.

La domanda cruciale è come finanzia le assunzioni il datore di lavoro di ultima istanza. Si può tentare qualche indicazione, partendo da una cifra-obiettivo: un milione di assunzioni (di disoccupati) entro pochi mesi. A 15.000 euro l'uno, la spesa sarebbe (a parte il problema di tasse e contributi) di 15 miliardi l'anno. Le fonti potrebbero essere molteplici. Si va dalla soppressione delle spese del bilancio statale che a paragone di quelle necessarie appaiono inutili, a una piccola patrimoniale di scopo; dal contributo delle aziende coinvolte, che potrebbero trovare allettante l'idea di pagare, supponiamo, un terzo della spesa pro capite, a una riforma degli ammortizzatori sociali fondata sull'idea che, in presenza di lunghi periodi di cassa integrazione, proponga agli interessati la libera scelta tra 750 euro al mese o meno per stare a casa, e 1.200 per svolgere un lavoro decente. Altri contributi potrebbero venire da enti territoriali e ministeri interessati dalle attività di ristrutturazione di numerosi spazi e beni pubblici. Non va infine trascurato che disoccupazione e sotto-occupazione sottraggono all'economia decine di miliardi l'anno. John M. Keynes – al quale risale l'idea di un simile intervento – diceva che l'essenziale per un governo è decidere quali scelte vuol fare; poi, aguzzando l’ingegno, i mezzi li trova.

Paul Krugman: Keynes aveva ragione

"E' L'espansione e non la recessione, il momento giusto per l'austerità fiscale." Così dichiarò John Maynard Keynes nel 1937, proprio mentre Franklin Delano Roosvelt stava per dargli ragione cercando, troppo di fretta, di pareggiare il bilancio e spingendo l'economia degli Stati Uniti — che stava costantemente recuperando fino a quel punto — in una grave recessione. Ridurre la spesa pubblica in un'economia depressa, deprime ulteriormente l'economia; l'austerità dovrebbe essere rimandata fino a che una forte ripresa dell'economia è ben avviata.

Purtroppo, a fine 2010 e inizio 2011, politici e istituzioni in gran parte del mondo occidentale credevano di saperla lunga, dicendo che dovremmo concentrarci sul deficit, non sul lavoro, anche se le nostre economie avevano appena iniziato a recuperare dal crollo che seguì alla crisi finanziaria. E facendo leva su tale credenza anti-Keynesiana, hanno finito per dimostrare ancora una volta che Keynes aveva ragione.

Nel rivendicare l'economia keynesiana io sono, naturalmente, in contrasto con la vulgata convenzionale. A Washington, in particolare, il fallimento del pacchetto di incentivi di Obama per produrre un boom occupazionale viene generalmente visto come la prova che la spesa pubblica non può creare posti di lavoro. Ma chi ha fatto i calcoli ha realizzato, fin dall'inizio, che il recupero e il reinvestimento del 2009 (più di un terzo dei quali, tra l'altro, ha preso la forma relativamente inefficace dei tagli fiscali) erano troppo ridotti data la profondità della crisi economica. E abbiamo anche previsto il contraccolpo politico risultante.

Così la vera conferma dell'economia keynesiana non è venuta dagli sforzi timidi del governo federale degli Stati Uniti per rilanciare l'economia, che sono stati ampiamente compensati dai tagli a livello statale e locale. E', invece, venuta dai casi di nazioni europee come la Grecia e Irlanda che ha dovuto imporre una selvaggia austerità fiscale come condizione per ricevere prestiti d'emergenza — e hanno sofferto del crollo economico passando alla depressiva, con il prodotto interno lorod reale di entrambi i paesi giù di due cifre.

Questo non si supponeva che accadesse, secondo l'ideologia che domina gran parte del nostro discorso politico. Nel marzo 2011, il personale repubblicano della Commissione economica mista del Congresso ha pubblicato un rapporto dal titolo 'Meno spesa, meno debiti, rilancio dell'economia'. In questo documento venivano ridicolizzate le preoccupazioni che tagliando la spesa in una fase di depressione si peggiorerebbe la crisi economica, sostenendo che i tagli alla spesa aumenterebbero la fiducia dei consumatori e delle imprese, e che questo potrebbe portare ad una più rapida, e non ad una più lenta crescita...

Lo avrebbero dovuto sapere meglio anche al momento: i presunti esempi storici di 'austerità espansiva' che hanno usato per sostenere questa teoria sono già stati accuratamente ridimensionati. E c'era anche il fatto imbarazzante che molti esponenti di destra avevano affrettatamente parlato dell'Irlanda come di una storia di successo che provava le virtù dei tagli alla spesa, , nell'anno 2010, salvo poi vedere il crollo dell'economia irlandese approfondirsi ulteriormente facendo evaporare qualunque fiducia degli investitori.

Sorprendentemente, tra l'altro, è successo tutto quest'anno. Ci sono state diffuse dichiarazioni che l'Irlanda aveva superato la crisi, a dimostrazione che l'austerità funzionava — poi si sono guardati i numeri ed erano tanto impietosi come prima.

Eppure l'insistenza sulla necessità di tagli di spesa immediati continua a dominare il panorama politico, con dannosi effetti sull'economia degli Stati Uniti. Certo, non c'erano grandi nuove misure di austerità a livello federale, ma c'era un sacco di austerità 'passiva' come i flebili incentivi di Obama e la scarsa liquidità, cosicchè i governi locali hanno continuato a tagliare.

Ora, si potrebbe sostenere che Grecia e Irlanda non ebbero altra scelta che 'imporre di austerità, o, in ogni caso, non avessero altra scelta che dichiarare l'insolvensa nel pagare il loro debito e abbandonare l'euro. Ma un'altra lezione che traiamo dal 2011 era che l'America ha fatto e sta facendo una scelta; Washington potrebbe essere ossessionata con il deficit, ma i mercati finanziari, al contrario, ci stanno segnalando che noi dovremmo chiedere più prestiti.

Ancora una volta, questo non doveva per accadere. Siamo entrati nel 2011 in mezzo a terribili avvisi relativi a una crisi del debito in stile greco che sarebbero accaduti appena la Federal Reserve avesse smesso di comprare obbligazioni, o le agenzie di rating avesserero chiuso il nostro status di tripla A, o il superdupercommittee non fosse riuscito a raggiungere un accordo, o qualcosa del genere. Ma la Fed ha finito il suo programma di acquisto di obbligazioni in giugno; Standard's and Poors ha declassato l'America nel mese di agosto; il supercommittee deadlock nel mese di novembre; e gli oneri finanziari cominciavano allora a cadere. Infatti, a questo punto, i bond statunitensi indicizzati all'inflazione pagano interessi negativi: gli investitori sono disposti a pagare l'America per tenere i loro soldi.

In sostanza il 2011 è stato l'anno in cui la nostra élite politica si è ossessionata sui deficit a breve termine che non sono in realtà un problema e, nel processo, hanno diventati — un'economia depressa e la disoccupazione di massa — il vero problema peggiore.

La buona notizia, come è, è che il Presidente Obama è finalmente tornato alla lotta contro l'austerità prematura — e sembra che sia vincendo tale battaglia politica. E uno di questi anni potremmo in realtà finire per accogliere il consiglio di Keynes, che è valido oggi come lo era 75 anni fa.

Danimarka, vendi me i lumtur ne bote

Danimarka e para, Islanda e dyta, Japonia e treta. Ky eshte klasifikimi  i vendeve ne te cilet jetohet me mire, i stiluar nga Organizata per bashkepunim dhe zhvillim ekonomik (OECD) ne raportin “How’s Life”, i cili ka marre ne konsiderate dyzete prej shteteve te botes (shih renditjen e plote ne sitin zyrtar)

Ne detaje, OECD ka konsideruar 11 variabla, qe influencojne ne jeten e individit: te ardhurat, punen, banesen, shendetin, pjesemarrjen civile, arsimin, ambjentin, kenaqesine personale, sigurine, ekulibrin midis punes ne shtepi dhe jetes private. Pra ne kete menyre, organizata ka kerkuar te stabilizoje perceptimin, qe kane per mireqenien e vet ne jeten e perditeshme.

Midis 40 vendeve te analizuar, perqindja e njerezve, qe deklarohen plotesisht te kenaqur nga “tipi i dites” se vet eshte e barabarte me nje mesatare  rreth 80%. Nje kuote kjo, e cila megjithate eshte shume e ndryshme nga shteti ne shtet. Ne krye te klasifikimit qendron ato shtete me 90% te njerezve te kenaqur dhe ne shume raste shkon ne mbi 80%, ndersa ne shtete te tjera zbret nen 70%.

E zbritur nga podi ne vendin e katert ndodhet Indonezia e ndjekur nga Holanda, Norvegjia, Suedia, Kina, Britani e Madhe, Austria, Meksika, Irlanda, Australia, Franca dhe Belgjika. Italia gjendet per nen mesataren: me nje kenaqesi pak me te ulet se 70%, ne fakt eshte klasifikuar vetem ne cerekun e fundit. Me keq se ajo jane vetem Turqia (e fundit), Estonia dhe Hungaria.

E pare nga lart poshte, por me nje distance megjithate te reduktuar, jane Izraleli, Portugalia, Greqia dhe India, te cilat jane pak mbi 70%.

Ne prezantimine raportit, sekrtari i Pergjitheshem i OECD, Angel Gurria ka mbeshtetur rendesine e mos fokalizimit vetem mbi nivelin ekonomik te rritjes. “Besoj fortesisht, qe sot, me teper se dy vite me pare,-ka thene ai- duhet te kemi nje vizion me te gjer ne marrjen e vendimeve politike, sepse nje perafrim, i cili konsideron vetem rritjen ekonomike, si ne te kaluaren nuk do te jete apsolutisht i mjaftueshem”.

Raporti “How’ Life” ben pejse ne Better Life Initiative te OECD, i lancuar me rastin e 50 vjetorit te Organizates. Nje nga shtyllat e inisiatives eshte “Better Life index (Bil), i cili kerkokn  te perfshije qytetaret ne debatin ne vijim mbi menyrat per vleresimin e progresit te shoqerise.

Ne kete rast, vendet e marra ne konsiderate jane 34 dhe e reja eshte, qe matesi i ri i cilesise se jetes eshte interaktiv: mbi site. Ne fakt eshte e mundur qe cdo shtet , pra edhe ky yni, te ndertoj nje shkallare te veten per te matur “lumturine” sipas parametrave te vet dhe ta ballafaqoj me ate te te tjereve.

Klikimi i 10.000

Koncidence hyra per te bere nje postim dhe pashe qe ishte klikimi i 10.000-te. Kutpohet jo, qe nga celja e blogut por nga momenti kur e vednosa opsionin e llogaritjes se klikimeve. Jo kushedi se cfare, por gjithesesi nje numer modest per nje blog modest. Satatistik modeste por domethenese. Kujtoj se eshte thjesht nje blog individual. Kesaj teme i referohet edhe postimi paraardhes. Ne fakt qenka inkurajues. te nxite te besh me shume postime per te rritur ne kete menyre edhe trafikun e blogut. Bukur!

Filloi qindeshja e 110, mijeshja e 11 dhe dhjetemishi i dyte i lexuesve. Perpara! Pak shaka statistikore.

Nje pershendetje te perzemert dhe nje vleresim te larte per lexuesit e blogut tim.

Faleminderit, qe shpenzoni pjese nga koha juaj e cmuar ne kete faqe web! Mirenjohja ime shkon per JU. Miresevjen klikuesi i 10.001..

Web, nje arene ballafaqimi

 Blogjet e ekonomistëve të vecantë, shumë shpesh akademike, janë një fenomen i përhapur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Mund të përmendim si shembull blogjet e Steve Levitt të Freakonomiks, Paul Krugman, Brad De Long, Greg Mankiw, Dani Rodrik, Mark Thome, Jon Taylor etj, të cilët incidojnë mbi vizibilitetin e rezultateve shkencore, mbi reputacionin e autoëeve dhe të universiteteve të tyre dhe mbi opinionin e lexuesve.
Në Italinë fqinje, vecanërisht, për informacionin ekonomik kemi pothuajse ekskluzivisht blogje kolektiv. Kurse në vendin tonë me ndonjë përjashtim të rallë apo të ndonjë portali ekonomik, nuk kemi të aplikuar as rastin e blogjeve individual dhe as të atyre kolektiv. Përse? Kësaj pyetje do të tentoj t’i përgjigjem në fund, bazuar mbi arësyetimin vijues në këtë shkrim.
Referuar prezantimit të mësipërm lindin disa pyetje:
Përse shumë ekonomistë akademik, sidomos në Shtetet e Bashkuara, dedikojnë kohë, mundësi për të administruar një blog?
Ndoshta profesorët, në një moshë të caktuar janë të lodhur nga koha e gjatë e domosdoshme për të botuar në revistat shkencore?
Ata kanë thjesht ambicie të marrin vëmendje më të medhe, të jenë më të dukshëm për vete dhe për punët e tyre shkencore?
Apo e bëjnë këtë për shpirtin e tyre qytetar, për të mbështetur idetë e veta, për të gjeneruar një debat dhe për të pasur një feedback të lexuesve?
Disa prej këtyre pyetjeve u përgjigjet një nga punimet e fundit e Bankës Botërore. Autorët e tij David Mc Kenzie dhe Berk Ozler, vendosin në verifikim empirik disa hipoteza interesante: psh
a) që linket e tetë midis blogjeve më të rëndesishëm amerikan ndaj publikimeve shkencore/working papers të cituara e rrisin në mënyrë domethënëse shpërndarje (frekuenca e download dhe shikimit abstrakt;
 b) që blogjet e ekonomisë e rrisin shikueshmërinë/ reputacionin e autorëve kundrejt kolegëve të barabartë në nivel shkencore;
 c) që blogjet influencojnë interesin dhe opinionin e lexuesve duke parë temat e trajtuara.
Rezultatet janë interesante. Linket nga një blog rritin në menyrë domethënëse e shikimin dhe downloads e publikimeve në muajt te citimeve dhe në ato vijuese. Në këtë punim është iluatruar si disa blogje kanë një efekt “multiplikativ” vërtetë të gjerë: psh një citim i Paul Krugman, Marginal Revolution ose Freaconomics sjell një shtim të shikimit të abstract midis 300 dhe 470 njësi (kundrejt edhe një mesatareje mujore të 10,3 te shikimit të gazetave të National Bureau of Economics Research dhe një impakt mbi download në 33-100 njësi (kundrejt mesatares mujore 4,2 të një gazete).
Efekti reputacion: është pjesërisht interesant; autorët shfrytezojnë rezultatet e një kërkimi survey mbi ekonomistët, që gëzojnë respekt më të madh dhe kryqëzojnë rezultatet me ranking (RePec) te 500 ekonomistëve kryesor në botë, bazuar mbi publikimet shkencore. Kërkimi  synon të masë nëse propabiliteti, që të dukesh në listen e 500 ekonomistëve më të admiruar përtej renditjes shkencore, është i influencuar edhe nga fakti i të qënit apo jo një blogger. Përgjigjia është: aktiviteti i bloggerit e rrit ne 40% propabilitetin, që të dukesh në listen e ekonomistëve të admiruar me efekt ekuivalent me atë të të qënit midis pesëqind ekonomisteve më të mirë vleresuar mbi bazën e rekordeve të publikimeve.
Në fund për të vleresuar impaktin e blogjeve autorët kanë sjellë një eksperiment të rastësishëm mbi 619 midis studentëve te masterit dhe PhD në zhvillimin ekonomik, midis ekonomistëve të rinjë, një pjesë e të cilëve ka qenë ftuar të ndjekin një blog të ri të Bankës Botërore. Rezultatet demostrojnë, që sa janë ekspozuar në blog japin një gjykim më të mirë mbi cilesinë e kërkimit të Bankës Boterore dhe pjesërisht mbi pëlqyeshmërinë për të punuar.
Kurse në Italinë fqinje, e karakterizuar nga blogjet ekonomik kolektiv kjo nuk ndodh. Nëse shfletojmë klasifikimin e 500 blogjeve me te frekuentuar te Blog babël kemi për informacion ekonomik thuajse ekskluzivisht blogjet kolektive në fushën “akademike” (si Lavoce.info, phastidio. Net) janë më të klikuarit. Sigurisht kjo mungesë nuk mund të ketë patur nevojë për nxitësa të brendëshëm të punës shkencore, ky spiegim do të varionte vetëm në se merita akademike do të ishte shumë më tepër e rëndësishme në Itali se sa në Usa (gjë e pamundur, nëse i referohemi rankimit botëror të ekonomsitëve apo universiteteve përkatëse). Po tek ne përse, me ndonjë përjashtim të rallë, nuk ndodh kështu?
Një tjetër spiegim është, që disa ekonomistë mund të vendosin egzaktësisht të njëjtat rezultate të një blogu “individual” duke shkruar në të përditëshme me shpërndarje të gjerë, me një avantazh të padyshimtë të arrijë në një plan të gjerë pa ju dashur të “zbresin në fushë” si një blogger cfarëdo. Por ky spiegim është pjesërisht bindes, sepse në të gjitha vendet e botës ekonomistët shkruajne edhe në të përditëshmet e mëdha, duke qenë njëkohësisht blogger, ndërsa nga ne ekonomisitët, kryesisht ata të përfshirë në politikë, rallë akademikët e mirëfillitë, i shohim thuajse vetëm në shtyp apo intervista telvizive, dhe mbi site kolektiv mikse, jo thjesht ekonomik. Vlen të theksohet se shafqia e tyre është kryesisht reaguese ndaj ngjarjeve apo fenomeneve ekonomike mbasi ato kanë ndodhur. Atyre i nevojitet të shprehen mbi to, sigurisht duke u reshtuar në dy qëndrime të kundërta, pa pika konvergjence midis tyre. Nga kërkimi që kreva në google duke përdorur disa fjalë kyce i gjeta më prezent në shtypin on-line, me artikuj që trajtojnë probleme ekonomike, jo thjesht dhënie informacioni ekonomik, në shtypin e printuar dhe atë ekonomistë si A.Angjeli, A.Civici, A.Malaj, E. Meksi, Z.Preci, Sh. Cani,S. Xhepa.
Megjithatë mbetet një spiegim i bazuar mbi nxitësat e jashtëm; nëse përfitimet individuale në terma të reputacionit personal, shpërndarja e rezultateve shkencore mundësia për të influencuar opinionin publik me një blog janë të përceptuar nga ne si një fraksion i atyre amerikane. Ndofta akademikët dhe intelektualët, ata të fushës ekonomike në këtë rast e gjejnë të jetë më racionale për ta të ndahet pesha midis tyre, duke u asociuar në një sitë kolektiv miks, sic në fakt ndodh në Itali. Mund të jetë ky një moment fillestar.
Si spiegohet një perceptim i tillë? Avancojmë mbi këtë hipotezë.
Sipas meje nëse e nisim gjykimin duke u bazuar ne sasinë e informacionit të ofruar do të kishim këtë argumentim:
1.-një kulturë me e ulët ekonomike, një shpërndarje më e ulet e internetit dhe barrave të gjuhes italiane (në rastin e Italisë) dhe sidomos të gjuhës shqipe (në rastin e Shqiperisë), kundrejt atyre në gjuhën angleze apo gjuhë të tjera më të përhapura, influencojnë një dimension më të vogël të tregut italian dhe atij shqiptar, ose limitojnë imputin e blogjeve ekonomik. Suksesi i la.voce.info, sipas klasifikimit të Blog babel, referuar më sipër, duket kontradiktor me ketë hipotezë dhe mund të shërbej si model i praktikave të mira, kur cilësia bën diferencën;
2.-Nga ana tjetër offerta e kufizuar e informacionit influencon gjithashtu mbi dimensionin e tregut.
3.-Niveli i gjerë i koncentrimit të pronësisë së mediave le hapesirë më të vogël ndaj inisiativës individuale. Në këtë rast modeli ynë është binjak me modelin italian;
4.-  Një kulturë më e ulët ekonomike e vendit, një prirje më e ulët ndaj riskut e intelektualëve tanë apo mungesa e përvojës, frenojnë inisiativën individuale, ndërkohë, që prejardhja post socialiste e një brezi të caktuar të ekonomistëve, apo demonizimi i mbiemrit “kolektive”, si fenomen, në epokën post socialiste nuk favorizon inisiativat kolektive. Te dyja së bashku bëjnë që tek ne të mos ndodh as varianti i blogger individual dhe as atij kolektiv.
Duke kapërcyer këto kufizime, kosideruar rolin tepër qëndror të komunikimit dhe shkëmbimit të informacionit dhe ideve në emancipimin e shoqërisë dhe zhvillimin e vendit, mendoj se duhet shfytëzuar me eficencë dhe mencuri avantazhet e networking. Në gjykimin tim aktivitetet e networking, që kalojnë nga inisiativa individuale prodhojnë avantazhe më të mëdha jo vetëm për ata, që i ushtrojnë.
Luiza Hoxhaj

Te studiosh ekonomine eshte e rendesishme

 
 

Në shkrimin e mëparëshëm “Web, një arenë ballafaqimi” bazuar në gjykimin tim kam identifikuar si një nga shkaqet, që në Shqipëri nuk kemi një ballafaqim individual të intelektualëve dhe akademikëve shqiptarë në këtë arenë, me punimet dhe idetë e tyre për ekonominë, përvec prirjes së ulët të tyre ndaj riskut të marrjes së përgjegjësive, edhe kulturën e ulët ekonomike të vendit tonë.  Pra midis të tjerash nevojitet të investohemi më shumë për ta krijuar këtë kulturë të nevojshme ekonomike, për masën e gjerë, si përthithëse e mendimit apo orientimeve, që burojnë nga qëndrat e ekselencës.

Njihet tashmë se një element  esencial i botës së sotme kundrejt viteve të mëparëshme është kompleksiteti i saj në rritje. Ekonomia na mëson ta kuptojme atë dhe na ndihmon të orientohemi drejt në këtë botë. Në se i referohemi krizës aktuale globale, shohim se një nga aspektet e saj është, që n’a vendos përballë faktit, ku edhe kuptimi i problemeve ekonomike është kompleks, esencial dhe si i tillë nevojitet një kapacitet i caktuar për të kryer analizat e duhura. Është pikërisht studimi i ekonomisë, që ndihmon në krijimin e hapesirave të përbashkëta të gjykimit dhe parashikimit për të paraprirë pasojat e papritura të ngjarjeve.

Po sa shkencore është ekonomia? Mund të flitet për shkencë ekonomike? Shpesh shohim, që recetat, që japin për zgjidhjen e të njëjtit problem ekonomistë të ndryshëm, qoftë në nivel global apo kombëtar, janë të kundërta. Përse zgjidhja e Paul Krugman ndaj situatës aktuale botërore është dukshëm e ndryshme nga ajo e ekonomistëve të tjerë (shkolla neoliberiste e Cikagos) do të pyesnim natyrshëm? Kështuqë, së pari ne duhet të kuptojmë: Cfarë janë dhe cfarë studiojnë shkencat ekonomike? Përse janë të dobishme dhe interesante ato? Përse të studiosh ekonominë sot është e rendësishme?

Ekonomia është tërheqëse  si cdo disipline humane, po aq sa matematika sasiore për kë preferon atë. Për të sqaruar kuptimin e shkencave ekonomike fillojmë me një përkufizim:“Ekonomia është shkenca sociale, që analizon, prodhimin, shpërndarjen dhe konsumin e të mirave dhe shërbimeve”. Një përkufizim ky pak bosh në dukje. Për ta kompletuar më tej atë konsiderojmë disa nga temat dhe kërkesat, që ekonomistët sot vendosin përpara vetes sic janë: Përse nëse bien cmimet e shtëpive në Florida, fqinji im emigrant në Itali apo Greqi humbet punën, gjë që sjell ulje të remitancave në vendin tonë?  Është e vërtet, që më shumë emigracion bën të ulet paga e punëtorëve në vendet pritëse? Përse në fillim të nëntëqintës Argjentina ishte më e pasur se SHBA dhe sot ndodh e kundërta? Gjatë një krize është me mirë një treg pune me amortizator social si pagesa integruese, ku një, që humbet punën ka të garantuar një pagesë minimale apo forma të tjera?  Është më mirë një sistem pensionesh publik apo privat? Përse nuk biem të gjithë dakort në kohë krize, që familjet të konsumojnë dhe punojnë më tepër, që ndërmarrjet të asimilojnë më tepër dhe të gjithë të jemi më mirë? Cfarë ndodh me papunesinë në se imponohet një pagesë minimale apo pagesa referente për tregun privat të punës, sic edhe ka ndodhur në fakt tek ne: shtohet apo pakësohet ajo? Është e vërtetë, që një pabarazi e pagesave ka prodhuar krizën finaciare aktuale? Globalizimi i shton apo pakëson pabarazitë? Përse po na pakësohen parqet publike? Përse vendet me sisteme elektorale mazhoritar rriten më tepër se ata me sisteme proporcionale? etj.

Paralelisht me këto pyetje me të drejtë lind shqetësimi: si bëhet t’u përgjigjesh në mënyrë të kënaqëshme këtyre pyetjeve apo të tjerave të ngjashme me to? Apo e gjithë kjo ndoshta nuk është e rëndësishme? Vështirësive janë të shumta për t’u përmbledhur me një përgjigje të vetme. Përgjigjia e përgjithëshme është: bëhet fjalë për materie të vështirë shkencëtarësh. Kjo kërkon kapacitet të madh analize. Megjithatë arsyetojmë, që ekonomia është brenda zgjedhjeve dhe jetëve tona. Në këtë cilësi kushdo beson të ketë dicka për të thënë mbi pagat, papunësinë, inflacionin, varfërinë, përfitimet; pothuajse si mbi kombëtaren e futbollit. Mund të themi më tej: dakort, por  edhe fizika është në jetën tonë të përditëshme. Është ajo, që spiegon psh, përse cdonjëri prej nesh ka peshën, që ka. Megjithatë modelet në ekonomi nuk kanë të njejtën domethënie dhe qëndrueshmëri si ato të shkencave të tjera si fizika apo inxhinjeria. Psh: teoria e bandave të gjysëm përcuesve i ka dhënë jetë tranzitorëve dhe qarqeve të integruar si dhe revolucionit digital; Cila është analogjia në ekonomi?

Nëse deduktojmë kështu përgjigjet e pyetjeve pararendëse do të jenë të thjeshta? Marrim njërën prej tyre: Është e vërtetë, që një fluks më i madh emigrantësh i rrëmben vendin e punës  punonjësit të shtëpisë (vendit pritës), ose të paktën con në reduktimin e pagës së tij? Një vlerësim sipërfaqesor do të konkludonte: emigrantët ofrojnë punë me kosto të ulët dhe kështu bëjnë, që ndërmarrjet të pushojnë punonjësit vendas, duke kursyer kostot e punës. Kurse një ekonomistë do arësyeton ndryshe: Puna e emigrantëve (më pak të specializuar) dhe puna e një punonjësi gjerman apo italian (më e specializuar) janë dy të mira komplementare. Vlen të thuhet: ato janë si dy këpucët alpine të skive, ku njera nuk shërben pa tjetrën. Në analogji puna e specializuar shërben pak në se nuk shoqërohet me atë më pak të specializuar. Kështu paradoksialisht në sektorë të ndryshëm në krizën eurozonës shumë punëtore italian, grek gjerman etj, të specializuar (teknikë dhe inxhinjer) nuk duhet të shohin me fobi shtimin e fluksit të punonjësve emigrantë. Puna e emigrantëve shpesh shpëton atë të punonjësve vendas dhe jo e kundërta si shumë herë retorika politike në disa vende ka ulëritur për vite.

Po me pagat c’ndodh? Në këtë rast kryesore është t’u referohemi të dhënave, gjë të cilën nuk jemi ambjentuar ta shohim në debatet e vazhdueshme. Supozojme, që për një X% të emigranteve pagat e punonjësve zbresin në një Y% të caktuar? Këtij qëllimi i ndihmon disiplina e  ekonometrisë si statistika e aplikuar  në problemet ekonomike. Ekonometria shërben pikërisht për të matur me precizion relacionin ekonomik. Nën këtë vështrim shembullin paraardhës e shohim në dy pjesë: E para është ajo mbi të mirat komplementare, që sjell emigracioni, dhe e dyta ajo ekonometrike, e cila shikon përmasat. Të bësh  shkencë ekonomike, në të cilën është e nevojëshme të ndash me qartësi cështjen dhe efektet e saj në një fenomen të dhënë, është substancialisht kjo: Të mendosh në mënyrë jo të përgjithëshme ndaj problemit  dhe pastaj t’u referohesh të dhënave. Do të thotë dikush: e c’na duhet ne kjo analizë? Pergjigja ime do të ishte: na duhet sepse jetojmë në epokën e globalizimit dhe jemi një vend me ekonomi të hapur me 1/3 e popullsisë në emigrim, por edhe për faktin e thjeshtë se shohim fillesat e pritjes së flukseve të emigrantëve në vendin tonë (psh, punonjësit kinez në sektorin e ndërtimit, të shitjeve apo fenomenin  migrimit të brendëshëm), me të njëjtat karakteristika dhe efekte si më sipër analizuam, megjithëse në përmasa të papërfillëshme, por të mjaftueshme për të kuptuar se në kohën e globalizimit nuk mund të mbetemi një ishull i imunizuar, nga efektet e kësaj bote, qofshin ato pozitive apo negative, përfshi krizën ekonomike dhe pasojat e saj. Propagandës zyrtare, kundërshtuese ndaj këtij konkluzioni i shkon shumë bukur një perifrazim nga filmi “Zonja nga qyteti”: -“Epo qumështin ja pinë, por vajzat nuk ja duan fshatit”.  E aktualizuar në funksion të situatës së të qenit të përshirë në proceset globale, me avantazhet dhe disavantazhet e saj, ne duhet të ndërtojmë poltika realiste dhe jo te kamuflohemi duke idealizuar të parat dhe nevleftësuar apo fshehur të dytat.

Midis pak aspekteve pozitive të krizës së sotme është vendosja përballë faktit të përmendur më sipër, që kuptimi i problemeve ekonomike është kompleks. Si i tillë kërkon një kapacitet të thellë të analizës. Shkencat ekonomike nuk na thonë se cfarë duhet të  mendojmë, ose me mirë si të mendojmë fatet e ekonomisë. Me të artikuluara janë një vështrim i gjerë mbi ecurinë e bursave,  si të shesim një produkt në treg ose të mendojmë si të administrojmë një ndërmarrje. Personalisht, mendoj, që të studiosh ekonominë në kohën e sotme është si të mësosh cfarëdo arti të vet-mbrojtjes. Kjo është shumë më përfshirëse dhe e thellë se sa të mendosh si zakonisht.  Kriza qëndron prapa deres së gjithëseicilit, e gatshme të krijojë probleme dhe ndërlikoje jetën tonë. Por mbi të gjitha të studiosh ekonominë na mëson qartësin e mendimit mbi një gamë të gjerë të kërkesave dhe problemeve të jetës sonë, një aftësi esenciale për t’u mbrojtur nga konfuzioni shpesh i pasuportueshëm i opinioneve jo llogjike dhe jo të dokumentuara, që ushqejnë debatin dhe opinionin tonë publik. Në rrethanat e sotme, kur kurba e papunesisë njeh vetëm rritje, natyrshëm do të lindte pyetja: A shërben të studjuarit e shkencave ekonomike për të gjetur një punë? Shumë do thosha unë. Pyetjet në fillim të artikullit e demostrojnë këtë. Cdo ditë balafaqohemi ne si qytetarë të vecantë, por edhe ndërmarrjet, qeveritë, institucionet ndërkombëtare, me këtë kompleksivitet. Sic më sipër thamë ky kompleksiviteti kërkon aftësi me të madhe të analizës dhe të orientimit. Shkencat ekonomike formojnë pikërisht këtë kapacitet, duke siguruar cilesinë esenciale për kë prezantohet në takimin e parë të punës, për cfarëdo vendi të bëhet fjalë: të kuptosh dhe të kesh dicka për të thënë.

 Sigurisht do të ishte e rëndesishme, që të mundeshim të studjojmë për të kuptuar gjithëshka: nga filozofia, biologjia, astronomia, elektronika, poezia. Të studjojmë Smithin, Keynesin dhe ekonomistët bashkëkohore pa lenë pas dore Danten, Naimin, Nolin, Migjenin, Lasgushin, Agollin,Kadarenë. Preokupante vertet! Nuk e kam kuptuar kurrë përse në formimin tonë kulturor, duhet të përjashtosh një lënde të caktuar në avantazh të një tjetre. Mundesh të njohësh në themel Danten ose Kadarenë dhe pastaj të mos dish asgjë për ekonominë e cila do apo nuk do do të përfshin në jetën e përditëshme ose anasjelltash, di gjithëshka në ekonomi dhe nuk kutpon fare, që njeriu është bërë edhe nga nevoja të tjera jo materiale. Nuk dua të konkludojmë, që studimi i ekonomisë nuk është i rëndësishëm dhe se studimi i poezisë do të duhej të formonte persona dhe shoqëri më të mirë. Prej shumëkujt në ditët e sotme dëshirohet një PBB më lartë, duke lenë mënjanë mirëqënien mendore dhe fizike: A ka sens e gjithë kjo? Dëmi i lënies pas dore të njërës apo tjetrës është i pamasë. C’të bësh?  Sipas meje është domosdoshmëri t’i jepet më shumë hapësirë studimit të ekonomisë dhe të të drejtave, qysh në shkollën e mesme e në vazhdimësi.  Kjo e shoqëruar me botimin e librave të shkruara me një prozë të gjallë, që të bën për vete, për të cilën janë mjeshtra autorët angleze, duke i hequr në këtë mënyrë ekonomisë përcaktimin e saj si “shkencë e trishtueshme”, do ta bënte ndoshta më të thjeshtë për të rinjtë, që do t’i dedikoheshin profesionalisht asaj, pa pretenduar të shpëtojnë botën, por as, që të mendojnë vetëm protofolin e tyre. Këta të rinj ndodhen midis nesh. Na mjafton t’i frymezojmë.  Qeveritë e cdo krahu politik duhet të vleresojnë se gjeneratat aktuale dhe ato të reja nuk duhet t’i mbajne të paditur në këte lende.

Sot më duket, që qytetarët tanë vuajnë më shumë se nga mungesa e të dhënave prej tejkalimit të informacionit, shpesh jo të dokumentuar (mbi të gjitha kur të dhënat kanë edhe një valencë politike). Psh , kohët e fundit tentohet të ushqehemi me iluzionin se ne jemi nga vendet më të zhvilluara, të pacënueshëm nga kriza, pa e argumentuar këtë situatë në mënyrë kompleksive dhe pa e shoqeruar atë me të dhëna të krahasueshme dhe të verifikueshme. Shpesh ka një inflacion të disa treguesve dhe deflacion për disa të tjere, gjë e cila ndodh më shumë për të bazuar mbi to komente, shpesh abuzive, të cilat në vend të trasparencës, ofrojnë të kundërtën:  fshehjen e një situate të caktuar ekonomike. Nëse do të provonim të kryenim një sondazh se sa sot njohin nivelin e inflacionit vjetor  apo nivelin e papunësisë në vend do të buronte me siguri një e vërtetë preokupante.  Ekonomia na ndihmon të mos ngaterohemi në këtë labirinth (dis)informimi, por të kuptojmë realisht situatën në të cilën gjëndemi në cdo moment, duke zgjedhur rrugën e duhur për ta përballuar atë.Të dhënat sigurisht duhet të jenë dhe të shpërndahen me kriter. E parë si disiplinë humanistike: ekonomia, sipas gjykimit tim duhet të jetë më pak e llogaritur dhe më e llogaritëshme, në sensin, që duhet të jetë më pranë me disiplinat humanistike dhe artin politik, më parë se sa të jetë një trup unik me shkencat e numrave dhe të formulave. Duhet të vazhdojmë të mendojmë gjithnjë se në thellësinë e numrave janë njerëzit në xhepin dhe në lekurën e të cilëve bëhen llogaritë. Për këtë nevojitet që, politikanët, gazetarët, sindikalistët dhe profesionistët të diskutojnë deri në raskapitje për këto tema. Edhe nën këtë prizëm të njohësh ekonomin është vërtetë e rëndësishme, duke fituar atë, që na mungon: kapacitetin e të analizuarit dhe mbi të gjitha atë të vendimarrjes në favor të interesit të përbashkët. Për këtë qëllim unë do t’i jepja më shumë hapesirë studimit të klasikëve mirësia e të cilëve na mëson: të jetojmë, të bashkëjetojmë, të ballafaqohemi, të zgjedhim dhe të vendosim.

Luiza Hoxhaj

Tirane me 15.01.2012