Ne kete manual te degjimit korrekt Plutarku, ashtu si ne “Keshillat
politike” dhe ne “Morali”, tekste te cilat bejne pjese, ne kete zgjeron
keshillat per virtytet, por edhe jep shembuj te veseve qe prekin nje nga
aspektet me te rendesishme te jetes sone komunikimin shpesh te prekur nga
arroganca, nga urrejtja, nga paragjykimet dhe nga mania e protagonizmit. Vepra
i kushtohet te riut Nicandro me rastin e hyrjes se tij ne moshen virale.
Plutarku i drejtohet keshtu te rinjeve, sepse ata dine te maturohen pa rene ne
crregullimin e emocioneve, por ne cdo rast duke kerkuar, qetesi, urtesi, butesi
dhe refleksion. Plutarku citon filozofet antik, tregon anekdota, na con drejt
Omerit, vendos ne dukje kundershtine ndaj fjaleve boshe, kunder diskutimit ne
dukje terheqes, por te privuar nga substanca, te perdorur per te bindur te hane
sapunin per djathe (te ngaterohen) jo te padjallezuarit dhe pikerisht ata qe
dine te degjojne.
Asnje shkrimtar nuk ka qene, ne cdo kohe kaq aktual sa ai, i konsideruar qe
nga gjysma e teteqindes nje nga mjeshtrat me te medhenje
Plutarku eshte nen cdo aspekt
personaliteti me i madh i gjithe botes greke te epokes imperiale. Ai na ofron
nepermjete veprave te tij te shumta, nje kuader te plote te aktualitetit
helenik, nje helenizem pak melankonik, si te mbyllur ne nje vetmi”
Pak njerez ishin si ai qe thoshte gjithnje ate qe mendonte gje qe bente per
vete degjuesit dhe lexuesit, te cilet shume shpesh e njohin ne shkrimet e tij,
kaq i plote me njerezillek dhe sens te
mire eshte ai.
Nuk ishte nje mendimtar origjinal, por ai krijoi nje model te jetes bazuar
mbi tradita me drejtim nga e ardhmja. Mund te thuhet qe ai ishte njeriu i koheve
te reja.
Plutarku shpesh ndalet shume mbi detajet, te cilat dukeshin sikur jetonin
te izoluar nga kontaktet.
“qellimi i tij ishte krejt tjeter, shume me i larte. Ajo qe vlen per
Plutarkun dhe qe godet lexuesin eshte kuadri ne teresi.
Ashtu si perballe nje mozaiku: nese mbajme nje distance thuhen gjera qe nuk
shprehen dot me goje por ne se shkojme dhe fusim hundet mbi kete apo ate skene,
ose akoma me keq mbi thurrjet prej te cilave eshte perbere i gjithe shkelqimi
zbehet. E njejta gje ndodh me jeten .Edhe me historine. Midis dialogjeve qe
kane patur nje ndikim te gjere tek Plutarku, jane ato te Platonit dhe te
stoikeve- me te rendesishmet jane ato mbi demonet te Sokratit mbi vonesen e
denimit hyjnor
Shkrimet politike
Vizioni politik i Plutarkut perfshihet ne kuadrin historik te kohes se tij,
kur Greqia ishte nen dominimin e Romes, qe kishte sjell megjithate, midis
popujve te ndryshem ligjet dhe rregullat e saj: kete realitet Plutarku e kishte
perpara shume te qarte. Por fakti qe mesimet e tij jane te lidhura me prezenten
nuk perben nje kufizim te vizionit te tij politik, sepse kjo si per cdo filozof
te denje per kete emer varet ose ne cdo rast c’prangoset nga rethanat nga lufta
politike duke u projektuar ne nje dimension superior.
Qeveritari, thote Plutarku eshte ekzekutues i nje “ligji sovran”, qe
qendron brenda, por edhe mbi te”.
Por shkrimet politike
te Plutarkut nuk i drejtohen vetem politikaneve profesionist nga krere shtetesh
deri tek administratori me i thjeshte i vendit me te larget dhe me te vogel:
ato shohin te gjithe qytetaret. “Duke
bere ne fakt pjese ne nje komunitete, nje qytetar i mire duhet te interesohet
dhe te marre pjese ne jeten e vendit te tij, ne te gjitha manifestimet e tyre”.
“Kush luan me top-thote-Plutarku meson njekohessiht te marr dhe ta leshoj
topin, por per ate qe sheh fjalen
nevojitet me pare te mesoj mire per te mundur pastaj te shqiptoj”. Sot flitet
shume e degjohet pak. Nuk ka debat, nuk ka program televiziv ne te cilin ata,
qe nderhyjne nuk jane marre nga mania per te hapur gojen per te dhuruar dijen e
vet, e mbi te gjitha per te kritikuar ose menjehere per te share ke mendon
ndryshe.
Plutarku na meson se ne nje debat ka gjithmone dicka per te mesuar. Dante
na ofron nje leksion demokrakie kur na thote: “Dialogu zhvillohet ne mesim te
respektit reciprok, te cilin aresyeja dhe pa aresyeja nuk mund te priten me
nyje dhe ku e mira dhe e keqja nuk qendrojne kurre nga nje ane e vetme.
Keshtu mbyllet “balle per balle”,ekzemplare ne te cilin askush nga dy
interlokutoret ka presupozimin te jete flamurtare i drejtesise dhe te vertetes,
ajo qe me shume vlen per te gjithe eshte dashuria per atdheun e eprbashket. (
hspesh kemi degjuar te eprdoren shprehjet: “Po ti kush je?” “Me ty nuk flas”
etj
Dueleantet ballafaqohen, duke degjuar me vemendje dhe me respekt, duke
ponderuar fjalet ashtu sic u shkon galantburrave, edhe pse te prative te
dnryshme, ne nje ballafaqim te ashper por civil, te tille, qe ne fund te mos
duket se kush nga te dy eshte “fitues”.
Arroganca,paragjykimi,protagonizmi,urrejttja: keto thote Plutrku, jane
difektet nga te cilat nevojitete te shihet: “Nevojitet te evitohet te
nevrikosen dhe te reagojne ndja cdo batute, duke pritur me qetesi. Qe
interlokutori te eprfundoj fjalen etij, edhe perse nuk ndajme te njejtin
mendim, duke pritur pak sepse mund te integrojme, sqarojme apo korigjojme sa
eshet thene dhe eventualisht te ritrajtojme disa fraza te nxituara. Kush kalon
ne fakt menjehere ne kundersulm jo vetme nderpret dhe ekeput logjiken e
diskutimit, por nuk ben nej figure te mire dhe erpfundon qe nuk degjon dhe nuk
degjohet.
Perkundrazi ne se je ambjentuar te kontrollohesh dhe te respektosh t
etjeret ndersa flasin arrin qe te nxjerresh disa perfitime nga cdo diskutim,
disa spunto qe mund te te jene te vlefeshme dhe arrin me mire te te zhveshehs
fallsitetin dhe boshllekun efolesit, duke ofruar nje imazh te nje eprsoni, qe
do t everteten, jo mistrec dhe epr me teper reflektues ndaj polemikes.
Plutarku thote qe ne debatet manifestohet akoma me teper sa oratori eshet i
pasur, funzizuar dhe en aspektin pozitiv. Ne kete rast thote:”Zilia leviz nga
nje sens superioriteti dhe manise s protagonizmit dhe shton:
“Duhet te degjojme ke flet me shpirt te qete dhe te disponueshem, si te
ishim te ftuar ne nje banket te shenjte ose ne ceremonin e e celjes se nje riti
religjioz, duke aprovuar ate qe shprehet
mire ne menyre te pershtateshme dhe po aq te vleresoj vullnetin e mire te kujt
ka vullnetin e mire te ekspozoj ne publik opinionete tij, duke u perpjekur te
bind degjuesit, duke perdorur po ato argumenta, qe e kane bindur edhe ate vet
te degjoj”.
Nessun commento:
Posta un commento