Leter e hapur presidentit te Bundesbank

E Charles Wyplozz 24.11.2011

Banka qendrore europiane (Bce) refuzon te reagoj si huadhenese e instances se fundit dhe te le, qe Eurozona te rreshqas drejt katastrofes, apo duhet, qe te garantoj borxhet publike dhe te marre riskun (debite) dhe frika e Gjermanise per shtimin e inflacionit te vertetohet?

Nje leter e Charles Wyplozz per Jens Weidermann, President i Bundesbank ngre nje sere pyetjesh urgjente mbi zgjedhjet e Gjermanise dhe mbi te ardhmen e zones euro: I dashur Jens, Jane gjithnje e me te shumte ekonomistet, sipas te cileve kriza e debive sovrane do te ndalet vetem ne momentin kur Bce, do te nderhyje ne cilesine e huadhenesit te instances se fundit. Per cfare aresye? Me duket, qe ju ngrini tre objeksione: ligjeshmeri te nderhyrjes, guxim moral, pavaresi te Bce. Efektivisht objeksione te tilla ngrene pyetje themelore, por pergjigjia juaj nuk mund te jete: “Jo, kurre”. Sipas interpretimit Tuaj te nenit 213 te Traktatit, Bce nuk duhet te ndihmoje qeverite. Ky eshte edhe interpretimi im, por ne maj 2010, banka Qendrore europiane e ka shkelur kete nen. Ne fakt, duke vendosur te blej borxhin publik grek, Bce jo vetem, ka shkelur frymen e Traktatit, por edhe ka transformuar sistemin e funksionimit te zones euro. Jam ne nje mendje per faktin, qe nje union monetar nuk mund te mbijetoj ne se cdo njeri prej vendeve nuk respekton disiplinen e bilancit. Per me teper zgjidhja e problemit, e gjetur dhjete vjte me pare, ishte Pakti i Stabilitetit. Pakt, qe nuk kishte asnje shprese se do te funksiononte. Jo vetem sepse ai ishte i keqkonceptuar, por mbi te gjitha, sepse realizimi i tij presupozonte, qe qeverite dhe parlamentet do te hiqnin dore nga sovraniteti i tyre ne fushen e bilancit. Traktati ishte keshtu i cenuar, qe ne nisje, por jo ne gjitheshka. Ishte, ne fakt, klauzola e shpetimit (art.123 dhe 125), qe mbikqyrte. Kjo klauzole specifikonte, qe nje vend i cili nuk kishte respektuar disiplinen e bilancit, do te duhej te perballonte pasojat me mjetet e veta, sigurisht, qe do te kishte sherbyer si leksion, per te eleminuar radikalisht nga zona euro jo disiplinimin e bilancit. Duke e bere kalimtare te vetmin instrument te disiplines se bilancit efikas, qeverite e Bce kane “europianizuar” borxhet publike kombetare. Paraardhesi juaj kishte ngritur mburroje kunder ketij gabimi te rende, ashtu sic do te kisha bere edhe une, por tashme e keqja ishte bere, nuk mund te kthehej mbrapsht. NUK SHERBEJNE NDESHKIMET, POR RREGULLAT E REJA Sot Bce mundet vetem te pi kupen deri ne fund. Legalizmat nuk mund te ndryshojne asgje. Duke perfshire ne menyre perfekte si per Ju dhe per Bundesbank do te jete e veshtire te gelltitesh kete kafshate te hidhur, por alternative eshte renia e eurozones. Dhe imagjinoj, qe pavaresisht kunder deshires Suaj nuk mund te mos prirem drejt nje alternative kaq shkaterruese. Eshte keshtu, vertete? Do te me pelqente te merrja nje konfiirmim Tuajin. Vendimet e majit 2010 kane krijuar nje kurajo te forte morale, ate te inkurajimit te vendeve per te mos respektuar disiplinen e bilanceve, duke llogaritur vecanerisht mbi nje shtyrje nga ana e vendeve anetare. Nevojitet tani te rendim per te riparuar keto pasoja shakterruese. Por jo ne kete moment. Tani jemi plotesisht ne krize dhe prioritet apsolut eshte t’i japim urgjentisht fund. Vecanerisht per pjesen me te madhe te bashkepatrioteve Tuaj duket qe prioroteti konsiston ne ndeshkimin e vendeve te padisiplinuara. Me vjen keq, por kjo nuk mund te funksionoj. Vendosja e masave shtrenguese te bilancit per vendet ne recension, ose ne prag te renies ne te, nuk do te sjelle ndonje ulje domethenese te deficitit. Mjafton te shohesh se cfare po ndodh ne Greqi, per te pasur nje konfirmim. Pergjigjia e drejte ndaj rrezikut moral eshte parapergatija e nje instrumenti te ri,i cili garanton disiplinen e bilancit, pa kete vendoset ne diskutim sovraniteti i vendeve anetare te zones euro. Ne kete moment diskutohet mbi disa zgjidhje dhe shume nga keto e perfshijne Bce. Nje shembull mund te jete i dobishem. Perpara krizes Bce ka qortuar shpesh mungesen pothuajse totale te spread mbi deficitin publik te vendeve te cilat ne menyre te qarte nuk kujdesen per disiplinen e bilancit. Megjitheate Bce, ne kete gjendje, qe jane punet ka nje pergjegjesi te rende. Duke pranuar si kolateral te gjitha obligacionet e te gjitha vendeve anetare, Bce, garantonte, ne fakt, vleren e obligacioneve te tilla, duke inkurajuar “de facto” jo disiplinen e bilancit. Ky gabim mund te ndreqet pa ndryshuar Traktatin. Bce mund te vendos njeaneshmerisht te pranoj si kolateral ne operacionet e saj te rifinancimit vetem obligacione te metuara nga vende, qe kane ndermarre masa ne favor te disciplines se bilancit. Takimi i fundit i krereve europiane ka stabilizuar ne menyre te aresyeshme, qe te gjitha vendet e zones euro duhet te adaptojne nje rregull kushtetues te frenimit te borxhit, te ngjashem me ate qe ka Gjermania dhe ne te njejten kohe, te ndertoje komisione te pavarura, te ngarkuar per te kryer vleresimin e politikes se bilancit. Me te kaluar krizen Bce do te duhet vetem te konsideroj kete vendim dhe te reagoj per pasoje kur te efektivizoj operacionet e rifinancimit. Nje mase e tille, e vetme, do te jete pa dyshim me efikase se pakti i Stabilitetit dhe masat e tjera intruzive, qe aktualisht jane, duke u shqyrtuar. Embelsira per ne fund, paralajmerimet e Bce do te ishin marre shume me seriozisht se ne te kalauren. Dhe jane ide te tjera ne diskutim. Disa kane te bejne me Eurobondet, psh projekti i “obligacioneve te sigurta” te tjera: debitet blu dhe debitet e kuq. Por objektivi i ideve te tilla nuk eshte t’i vendoset nje fren krizes ne vijim, por per te krijuar, per te ardhmen, kushtet per nje disipline te bilancit. Ne se ju te Bundesbank mendoni, qe masa te tilla paraprake jane te panevojeshme ose te pamjaftueshme, do te ishte oportune, qe te spiegonit motivin. PAVARESIA E PAQENDRUESHME E BCE Eshte sigurisht e drejte te preokupohemi, si kemi bere per pavaresine e Bankes. Nje nga progreset et e rendesishme te permbushura nga Bashkimi Europian eshte ai qe ka akorduar totalisht te gjitha bankave te zones euro. Bundesbank mund te jete krenare, qe ka demostruar nje rendesi kruciale te parimit te pavaresise. Ne fakt Bce, fale Traktatit, mund te thuhet, qe eshte banka qendrore me e pavarur ne bote. Te pakten “de jure”. Po “de facto”? Mendojme per vendimin e marre nga Bce ne majin e 2010, te mbeshtese direkt borxhin grek. Si valle ka vendosur ne menyre te tille? Megjithese pa kerkuar ndjese nevojitet te pranoj, qe ekziston nje aresye: kufiri midis politikes se bilancit dhe poltikes monetare eshet ekstremisht i paqendruehsme dhe nuk mund te jete i ndare ne menyre precize, gje qe implikon pashmangeshmerisht parimin e epersise se politikes, pasoje e faktit, qe ka nje pengese te vetme te bilancit publik e cila kombinon saldot e bilancit fitimet e realizuara nga banka qendrore qe emeton monedhe. Per te siguruar integralisht pavaresine e bankes qendrore, nevojitet qe ne cdo rethane fitimet te jene ekzogjene dhe saldot e bilancit endogjene. Nderkaq teprica eshte vlera reale ( e zhveshur nga inflacioni) e debitit. Ne maj 2010 Bce ishte propabilisht e bindur, qe vlera e debiteve sovrane nuk mudn te ishte vendosur ne diskutim, as ne rastin e nje defaulti (falimentimi). Banka qendrore ne kete rast ka bere nje gabim vleresimi per nje gabim te tille ka thene : “Jo, kurre” nuk ben qe te konfirmoj qe ne kete fushe situata nuk eshte thuajse bardhe zi. Historia gjermane ka demostruar pasojat katastrofike –iperinflacion- te financimit monetar te deficitit te bialncit, por mesimi qe nxirret nga ky episod eshte me i holle se sa duket me veshtrim te pare. Iperinflacioni ka qene pasoje e financimit te vazhdueshme te deficitit te pafund. Sot e kesaj dite pritet nga Bce nje nderhyrje specifike. Duhet te pranoj te garantoj debite tashme te emtuara. Dhe garantimi nuk kerkon qe Bce te absorboj sasi te jashtezakoneshme te borxhit publik. Do te duhej te na mjaftonte fjala e saj dhe ne rast se do te duhej te blinte borxhin, do ta bente ne sasi te kufizuar dhe asngje nuk do ta pengonte te sterilizonte blerjet e saj, duke evituar keshtu nje shtim te padallueshem te mases monetare. Shembulli gjermani viteve 30 nuk aplikohet ne situaten e sotme. Edhe ne se nuk bindeni, do te donim ta benit te ditur. Ne rast te kundert spiegoni perse. Ceshtjet e trajtuara jane shume komplekse dhe kerkojne analiza te sakta. Eshte me gjithate e sigurt qe pergjigjet nuk mund te jene bardhe zi. Detyra Juaj eshte e veshtire sepse duhet te permbushni zgjedeje te veshtira, qe ne fund reduktohen ne dy. Bce duhet te refuzoj te reagoj si huadhneese e instances se fundit dhe te le qe Eurozona te reshqase drejt katastrofes, ose duhet te garantoj borxhet publike dhe te vrapoj drejt rrezikut qe frika juaj te vertetohet? Ne se keni nje alternative me te mire per te ofruar, ende nuk e keni prezantuar.

 Perktheu Luiza Hoxhaj

Emergjence ambientale

Politika ka nevoje te lirohet nga diskutimet publike, nga retorika e piramidave moderne ,veprave te medha, te kushtueshme dhe te panevojehsme per faraonet e rinj. Nuk eshte koha per to. Vepra me madhe per te cilen Shqiperia ka nevoje eshte vendosja ne siguri dhe mbrojtje apo shpetimi i territorit te vet si ne zonat rurale ashtu edhe ne ato urbane. Nuk mundemi me te shakterrojme burime ekonomike dhe ambjentale, nuk mundemi te humbasim jete njerezish. Keto jane kosto te papranueshme per nje vend, i cili deshiron te percaktohet modern dhe civil. Perballe skenave, qe shohim cdo dite ne tv, perballe kesaj emergjence ambjentale dhe njerezore, mendoj se eshte koha e nje seance parlamentare per te diksutuar se cfare do te thote te luftosh kasten e prodhimit te cimentos, qe po ulet kembekryq dhe demet qe ajo prodhon, per te diskutuar se cfare cmimi Shqiperia duhet te paguaj per abuzimin, sherimin dhe spekulimin. Te diskutohet per nje plan per te vendosur nen siguri dhe shpetuar kete vend te bukur. Eshte e qarte se perballe nje ngerci ekonomik dhe politik po futemi me kembet tona edhe ne nje ngerc ambjental, por edhe social do te thosha te cilit nevojitet ti jepet sa me shpejt nje pergjigje.

Sistemi partiak në Shqipëri: dicka e re po vjen

“Asnjë parti nuk jeton në boshllëk (Blondel, 1978). Kjo do të thotë që partitë operojnë në një kontekst historik të caktuar. Partitë vendosen në sistemin politik si një lidhje e privilegjuar midis shoqërisë civile dhe shtetit. Ato zhvillojnë funksione esenciale në lidhjen midis qytetarëve dhe institucioneve: si strukturimi i votës, artikulimi i interesave të qytetarëve si dhe prodhimi i politikanëve, që u përgjigjen këtyre kërkesave të zgjedhësve, pak të pranishëm deri tani. Cilësia e sistemeve demokratike është shpesh e lidhur me atë të partive. Sistemi partitik, që egziston në një vend të caktuar në një moment të dhënë historik është rezultat i një tërësie faktorësh. Sipas tipologjisë së Sartorit ndarja tradicionale është ajo në sisteme të partive konkuruese dhe jo konkurues. Meqë orientimi ynë është Europa do e kufizoj analizën në sistemet konkuruese. Sistemet e partive kanë një strukturë të dhënë nga numri i partive dhe distanca ideologjike midis dy poleve ekstrem të partive të bashkuara në sistem. Këto karaktersitika influencojnë drejtimin e konkurrencës ndërpartiake e cila mund të jetë centripete ose centrifuge. Një numër i kufizuar i partive, me distancë ideologjike të reduktuar dhe konkurrencë centripete, favorizojnë përfaqësimin, stabilitetin dhe aftësinë e përgjigjes politike të qeverive. Një numër i madh partish dhe polesh të bashkuar në një distancë të gjerë ideologjike dhe konkurrencë centrifuge cojnë në deficit përfaqësimi, paqëndrueshmëri dhe ineficencë qeverisëse. Kushtet strukturore të sistemeve të partive kondicionojnë kështu aftësinë e partive për të ushtruar funksionet e tyre. Këto kushte, më tepër se sa përbërësit e tyre, janë të rëndësishëm për të përcaktuar karaktersitikat e demokracisë. Fakti, që partitë konkurojnë në një shumëllojshmëri arenash: si në atë elektorale, parlamentare dhe qeveritare e komplikon kuadrin. Që një sistem demokratik të funksionoj në mënyrë harmonike konkurrenca ndërpartiake duhet të prezantoj strukturë homogjene në arenat e ndryshme. Vetëm kështu efikasiteti dhe stabiliteti i veprimit qeveritar si dhe perfaqësimi i qytetarëve mund të jetë i garantuar. Disarmonia e sistemit partiak në arena të ndryshme përbën një kufizim të thellë të demokracisë sonë. Në vendet kryesore europiane sistemet partiake prezantojnë karakteristika virtuoze. Ato janë të konsoliduara nëpërmjet proceseve koerent dhe respektues të karakteristikave të shoqerive perkatese. Duke lenë mënjanë Britanin e Madhe për papërsëritshmërinë dhe pakrahasueshmërinë e vazhdueshme të kushteve, që përbëjnë konsolidimin gradual dhe paralel të demokracisë dhe të sistemit partitik, shohim: Francën, Gjermaninë dhe Italinë, vende të cilat kanë rithemeluar demokracinë e tyre. Të dy vendet e para, kanë sisteme të partive me një numër të kufizuar të tyre dhe me dinamikë centripete të konkurrencës, gjë që garanton përfaqësimin e qytetarëve dhe stabilitet të qeverive, megjithë alternimin në qeveri të maxhorancave të ndryshme partiake. Në Francë sistemi partiak i Republikës së Pestë vijon një disenjo institucionale koerente dhe rigoroze, e aftë të forcojë ekzekutivin pa dobësuar aftësinë përfaqësuese të partive. Rritja progresive e pragut, që duhet superuar për tu pranuar në turnin e dytë për zgjedhjet në Asamblenë Kombëtare, ka berë të mundur rritjen e tendencës për fragmentarizim dhe prodhimin e një “kuadri bipolar”, të partive të afta për të përfaqësuar qytetarët dhe dhënë stabilitet ekzekutivit. Përtej ktëij soliditeti duket projekti institucional gjerman. Edhe në këtë rast sistemi partiak nuk vuan dhënien e zgjidhjeve për të krijuar një ekzekutiv efikas. Stabiliteti i tij është së pari i garantuar nga prezenca e mosbesimit konstruktiv. Një mekanizëm i tillë ka i vetëm potencialin të eleminoj tendencat centrifuge në arenën parlamentare, paverësisht nga fragmentimi i sistemit partiak. Kjo ka qenë e kufizuar nga kufiri i pragut prej 5%, duke demostruar aftesinë të përjashtojë partitë e vogla, potencialisht destabilizuese, por edhe të pranojnë të lindin forca të reja. Superimi i periudhës së koalicionit të madh (Grosse Koalition 2005, i dyti mbas atij të 1966) siguroi stabilitet qeverisës dhe la njëkohësisht të hapur zhvillimin e sistemit: konsolidim të bipolarizmit apo fragmentarizim të ri. Jashtë një dizenjoje institucionale koerente është origjina e sistemit partiak italian. Për gati gjysëm shekulli sistemi politik italian ka qenë karakterizuar nga një formë e qëndrueshme e demokracisë shumë partiake, e formuar mbi ekuilibra politik jo stabël. Adaptimi i një ligji elektoral fortësisht propocional prodhoi një sistem pluralist partiak të karakterizuar nga shumëfishimi i poleve ekstrem dhe konkurrencë centrifuge. Difektet e tij, qartësisht të dukshme, janë: mungesa e alternativës qeverisëse, kufizim i përfaqësimit të zgjedhësve, jo stabilitet i qeverive (53 qeveri në 45 vjet). Duke filluar nga vitet 90 ka filluar një fazë tranzicioni në të cilën politika italiane nuk ka qenë në gjendje ti përgjigjet plotësisht nevojave të shoqërisë. Qëllimi për të thjeshtëzuar sistemin partitik nuk ka funksionuar. Sistemi yne partitik i ngjason modelit Italian. Në vitet 90, mbas një historie 45 vjecare unipartiake fillon historia e vërtet e ndërtimit të një sistemi partitik konkurrues. Një zgjidhje e tillë ka kontribuar për një transformim pothuajse komplete të ofertës partitike dhe ka lejuar alternimin qeverisës, të verifikueshëm në cdo zgjedhje nga 1992 deri më 2009. Për shkak të mungesës së një vizioni refomist strategjik, ligji elektoral ka pësuar ndryshime në cdo ballafaqim elektoral. Zvendësimi në 2008 i ligjit elektoral miks (mazhoritar i korrektuar me proporcional kombëtar) me një ligj tërësisht proporcional rajonal nuk ka përmirësuar sistemin partiak dhe cilësinë e demokracisë, përkundrazi kombinuar me difektet e personalitetit politik dhe nivelit shoqëror e ka demtuar atë. Ky ligj nxjerr jashtë sistemit partitë e vogla, të cilat në rastin e një demokracie të pakonsoliduar si kjo e jona, nuk janë potencial destabilizues, përkundrazi nese funksionojnë sipas parimeve të konkurrencës rrisin nivelin e perfaqesimit bëhen pengesë për autotarizmin e të mëdhenjeve. Edhe në fushën parlamentare sistemi yne partiak ka parë ndryshim pavarësisht totalit të numrit të partive dhe drejtimit të konkurrencës, e cila mbetet esencialisht centrifuge dhe gjeneruese e potencialit jo stabilizues, por praktikisht, pavarësisht diferences se thelle ideologjike midis tyre aleanca LSI-PD rezulton një alencë solide. Si spiegohet ky soliditet ndryshe nga sa përcakton teoria ? LSI është transformuar në vlerë të shtuar për te djathtën dhe vet ekzistencën e saj në pushtet. Ajo paguan një kosto të rëndë për aleancën në qeveri me Berishën, e cila zgjat prej dy vitesh me disa skandale mbi shpinë. Megjithatë LSI arrin të mbaj fluksin e saj elektoral, duke mundur të llogaris militantët e majtë. LSI është kujdesur maksimalisht të hedhë rrënjë në atë fashë elektorale, në të cilën qendra e djathtë ka arritur të mbjellë një kulturë politike plotësisht mosbesuese ndaj ofertës politike të PS. Rasti i zgjedhjeve lokale e konfirmon këtë. Analizat përkatëse si dhe problemet aktuale të qendrës së djathtë mund të kontribuojë në refleksionet për të ardhmen e vet të majtës. Deri tani ajo nuk ka arritur të përfitoj nga dobesitë dhe skandalet e të djathtës edhe për shkak të sistemit, nga i cili buron stabilitetit i qeverisë së djathtë. Sistemi ynë është një bunkerizim i ri në se e shohim nga ky këndveshtrim. Aty nuk mund të ndërhyet edhe në rast skandalesh. Ky sistem, me ndryshimet kushtetuese nuk ta mundëson “luksin” e votëbesimit konstruktiv si tek sistemi gjerman. Qëndrueshmëria formale e qeverisë paguhet me cmimin e lartë të ngushtimit të hapësirës së votebesimit, mbas ndryshimeve kushtetuese të 2008, fakt ky, që reflekton të keqen e sëmundjes jo shëndetin e demokracisë sonë. Shërimi kompleks i saj është i domosdoshëm, me qëllim përmirësimin efektiv të demokracisë shqiptare. Kjo mund të realizohet me ndryshime në parti të vecanta, sic po ndodh në PS dhe ristrukturim operativ nëpërmjet reformave elektorale efikase në arenën partiake. Harmonizimi i kushteve strukturale të sistemit në fusha të ndryshme është i mundur nëpërmjet zgjidhjeve isntitucionale përfshirëse dhe koerente. Sistemet francez dhe gjerman na e demostrojnë këtë fakt. Megjithë dritehijet partitë në raste të tilla arrijnë të zgjerojnë kapitalin social, duke filtruar dhe grumbulluar kërkesa sociale në terma të administrueshëm nga sistemi politik. Pikërisht procesi i dekurajimit partitik i sintetizuar në metaforën e largimit dhe kontrapozicionit të shoqërisë civile ndaj partive është origjina e “tranzicionit të gjatë “të nisur në vitet 90, ende i papërmbushur. Nëse pakënaqësia ndaj partive konfiguron disa fenomene relativisht të gjeneralizuar në demokracitë bashkëkohore, në sistemin politik shqiptar kjo tendencë përfton tipare specifike. Shqipëria është vend në të cilin sistemi i brendëshëm partitik është rrënuar dhe vendi në të cilin është afirmuar elektoralisht në pushtet PD, nga procese elektorale të dyshimta të cilat asnjëhere nuk janë legjitimuar plotësisht. Akoma më keq, që sot ajo është shndërruar në një parti përfaqësuese direkte të një perandorie financiare dhe mediatike. Nuk është rastësi, që lidershipi i të djathtës në mënyrë konstante pozicionohet kundër mbijetesës së fenomenit të rreshtimit kundër brenda partisë si dhe kundër një modeli partie alternative të djathtë. Vetëm LZHK ka dashur dhe ka arritur të diferencohet nga modeli i Berishës. Në fakt kontributi i saj, si dhe zërave të rinj kundër brenda PD, janë prezantim i mosdakordimit dhe inkurajimit partiak. Vlera të tilla mundin të interferojnë në kulturën politike në zona të caktuara të Shqipërisë. Nuk ekziston asnjë “ligj i hekurt”, që përcakton suksesin e një oferte të caktuar politike. Përkundrazi mbështes iden, që ky fakt është fortësisht i influencuar nga zgjedhje të përmbushura si dhe nga objektet kryesore prezente mbi tavolinën politike, nën një gjykim të caktuar kritik. Thënë ndryshe, fazat historike, si kjo, që po kalojmë, në të cilat ekuilibrat e shoqerisë vendosen nën presion mbyllin hapësira të panumërta (anomali, pasiguri, shkatërrim të kapitalit social), munden të prezantohen edhe si mundësi të panjohura për subjektet në gjendje të interpretojnë më mirë situaten e re në të cilën trupat e ndërmjetëm, zona gri, mund të ripozicionohen dhe ridisenjojnë sistemin e mardhënieve me individët dhe institucionet, duke formuar konstrukte të reja simbolik dhe tregues. Aktualisht këtë po tenton të realizoj PS me programin e ri politik, duke synuar ti jap rrugë shpresës për ndryshim. Vlen të theksohet se nuk ekziston asnjë element “apriori”, që tregon se një formacion politik mund të bëhet interpretues më i mirë i ndryshimeve te tilla. Mund të pohohet, që fragmentarizimi, heqja e elementeve inovativ, shuarja e ndryshimeve me partitë e tjera, që ka ndikuar gjatë shtrirjen elektorale dhe rrënjëzimin social cojnë në ballafaqimin me disa elemente, që karakterizojnë sistemin tonë politik. Së pari duhet të njohim vecoritë e raportit qendër/periferi, problematika e të cilës është një e dhënë përbërëse e politikës dhe shoqërisë sonë. Në Shqipëri, si kudo, kapitali social është histrorikisht i lidhur me ngjarje të shoqërive lokale me profile të caktuara. Së dyti është e nevojëshme t’i rijapim këtij raporti shtratin e krijuar në kohë si dhe të njohim disa dyshime te krijuara nga klasa politike e dalë nga tranzicioni, për të ditur të ndërtojnë marrdhënie midis këtyre shoqërive lokale dhe shtetit në nivel qendror, duke rrënjosur në kontekstet lokale serbatorët kryesore të konsensusit për partitë, ku mund të vecojmë PD, PS dhe LSI. Së treti kriza e partive dhe funksionit të tyre mediator ka transformuar radikalisht kontestin shqiptar, në vecanti raportin midis shoqërisë dhe institucioneve dhe ky proces ka ardhur më shumë se nga aktivizimi refraktar i periferive në pjesëmarrjen politike nga mungesa e përthithjes nga ana e partive e kërkesës në rritje për modernizim dhe eficencë, që ka filluar të buroj edhe nga këto zona. Duhet pranuar, se megjithëqë skenari politik shqiptar ka ndryshuar shumë nuk ka tërheqje të delegimit ndaj dy partive të mëdha për të vleresuar një formacion të ri, që bën referencën ndaj problematikave lokale flamurin e vet. Duke propozuar si model politik atë të formuar mbi centralitetin e figurës se Liderit mediatik, PS nuk ka arritur ende të përdorojë mirë pakënaqësinë ndaj Berishës. Për të mundësuar këtë PS do t’i duhet të përshkoj rrugë origjinale për të rivendosur lidhjen midis kapitalit social dhe politik, pjesërisht të ndërprerë, duke favorizuar pjesëmarrjen e sektorëve të gjere social, për të rritur jo vetëm konsensusin për programin, por edhe kapacitetin organizativ per administrimin e votës. Në fakt, ajo sferë, që mban të bashkuar këtë porcion të gjerë të opinionit publik, që sheh me besim këtë parti” buron mbi të gjitha nga rajonet tradicionalsiht të orientuara nga e majta, por edhe nga prirja për pjesëmarrjen e elementeve pozitive në politik. Përkufizimi në programin e ri politik të PS i një profili pragmatik dhe i një roli energjik në ecurinë e vendit mund të konsiderohen elemente esencial për pjesëmarrje të gjerë dhe përfshirje të shtresave të shoqërise civile. Në këtë sens PS duhet të rielaboroj tërë kapacitetin e saj organizativ. Fakti, që PS fiton në zgjedhjet vendore qytetet kryesore tregon se PS i bën referim më të mirë karakteristikave të shoqërive lokale ndërsa mungon thirrja e dimensionit universalist, që PD me shumë ambiguitet di të prodhoj, gjë të cilën PS tenton ta ofroj me programin e ri. Në këtë terren lind interesi për një interpretim të ndryshimeve politike në proces, ndryshe nga debati i diteve të para, i cili u koncentrua në aspektet formale,duke lenë në hije raportin midis poltikës dhe shoqërisë, gjë që sipas meje përbën një kufizim. Riaktivizimi i segmenteve të gjera të shoqërise do të stimuloj PS të nxis përkrahjen e propozimeve të kërkuara nga maxhoranca e qytetarëve. Periudha deri në zgjedhjet e ardhëshme parlamentare mund të rezultoj esenciale për të stimuluar avancimin e kërkesës për pjesëmarrje dhe për të garantuar kanalizimin në formë institucionale të prurjeve. Bëhet fjalë për një proces në ardhje, në të cilin nuk mungojnë vështirësitë dhe keqkuptimet, por që rezulton i domosdoshem për t’u ndërmarrë me kurajo dhe koerencë në se dëshirojmë të tregojmë një alternativ ndaj berishizmit në rënie. Luiza Hoxhaj Tirane me 7.11.2011